Meditatie op Maat
Meditatie is zuiver maatwerk en er zijn evenveel wegen tot meditatie als mensen. Maar er is één zaak die nooit verandert. Over een buitengewone Afrikaanse schone die je herkent aan haar pluim. En over een Indische passionaria die een pluim verdient.
Photo by Alexander Sinn on Unsplash
Mensen zijn chauvinistisch en zien hun eigen cultuur of clubje graag als de enige bron van hogere beschaving en juiste leefregels. Elke politiek-religieuze of ideologische geloofsgroep beschouwt zichzelf als uitverkoren en het grootste geschenk aan de wereld.
Graag jouw mening over volgende zaken:
Welke religie of ideologie is/was de allergrootste zegen voor de wereld?
Welke religie of ideologie is/was haar grootste vloek?
Welke beschaving is/was het meest geavanceerd?
Photo by Jerry Larry on Unsplash
“I have not committed sin.
... Ik heb niet gezondigd.”
Ik heb een neutraal en politiek correct voorstel om dit historisch pleit te beslechten. Eén van de mooiste geschenken aan de mensheid is zonder twijfel de erfenis van het Oude Egypte. Egypte is niet de oudste gekende beschaving ter wereld, die eer valt Sumer toe (1). Maar het is wel de meest succesvolle beschaving van de gekende (1) geschiedenis geweest. Egypte was de eerste ‘supermacht’. Maar dan zowel in een meer vredelievende en welvarende als minder moorddadige en mentaal gestoorde versie dan het imperialistische Romeinse Rijk, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten van Amerika en de toekomstige dystopie van de Verenigde Naties. Egypte hield meer dan drieduizend jaar stand. Dat is de langste continue beschaving en meer dan het dubbele van onze westerse beschaving, als je die laat starten met het West-Romeinse Rijk.
Eigenlijk was het Oude Egypte zo geavanceerd dat je je de vraag kan stellen of de geschiedenis niet eerder een regressie dan een progressie is, 5000 jaar geleden leefden de Egyptenaren immers veel beter dan de meeste mensen vandaag (2).
De voor dit artikel geselecteerde quotes komen uit de 3270 jaar oude Papyrus van Ani en vertolken de oeroude maar hypermoderne morele code van de Egyptenaren.
Oud-Egypte brengt ons piramiden, papyrus en de mummies. Maar het is niet alleen de toeristische en museale kaskraker. De samenleving van de antieke Egyptenaren is harmonieus. Heel harmonieus zelfs in vergelijking met onze huidige maatschappij. Mannen en vrouwen hebben er gelijke rechten. De Egyptische vrouw heeft vrijheden en rechten waarvan oude Griekse, Romeinse en huidige Saoedische vrouwen alleen maar kunnen dromen.Vandaag herhaalt iedereen wel hetzelfde liedje: “We want to create an inclusive culture where all forms of diversity are seen as real value and as global schmobal schmucks we are proud to stand up for equal rights.” Maar de Oude Egyptenaren deden het gewoon. De arbeiders in het Oude Egypte waren geen ‘slaven’, maar werden goed behandeld, gelogeerd en gevoed. Hun lot was beter dan dat van de import-arbeiders die onze voetbaltempels en shopping malls in de Golfstaten bouwen. Veel beter zelfs dan dat van de ontelbare kinderslaafjes die door onze rijke industriëlen worden uitgebuit. De Egyptische artsen waren vermaard, hun anatomische kennis was verbazend. En dan die majestueuze architectuur! Het is enkele zeldzaam briljante geesten niet ontgaan dat hun kennis niet in hun hiëroglyfisch schrift maar in hun gebouwen werd gecodeerd. Zij hebben ons boeken van steen achtergelaten, een encyclopedie eigenlijk. De hoge kennis (op het vlak van filosofie, astronomie, anatomie, akoestiek, geometrie, wiskunde, fysica, biologie, logistiek, bouwkunde, materiaalkunde en hoge precisie bewerkingstechnieken) die daarin verwerkt zit slaat ingenieurs en hoge ingewijden al eeuwen met verstomming. Maar zelfs de superieure technologie van de antieken verbleekt ten opzichte van de hogere metafysica die in hun scheppingsverhalen verwerkt zit. Zij verraden een hoge intuïtie van de Grote Mysteriën. De universele kennis van de Egyptenaren zal heimelijk en undercover voortleven in esoterische onderstromen zoals de alchemie. Zij zal haar stempel drukken op geheime genootschappen en de joods-christelijke tradities. Egypte is een handige sleutel om het Genesis verhaal en de Kabbalah te ontcijferen.
“I have not committed robbery with violence.”
CC BY-SA 2.5 Sphinx and Pyramid, Ostrich Farm, Cairo (1909). This image comes from the Travelers in the Middle East Archive (TIMEA) where it is available at the following Uniform Resource Identifier: 5683.
Photo by Martin Widenka on Unsplash
“I have not stolen”
Ik ben niet objectief in mijn keuze. Als kind was ik al door Egypte gefascineerd. Mijn ouders namen mij mee op een onvergetelijke Nijl-cruise. Om professionele redenen zou ik Cairo vaak bezoeken (3). Ik heb er dag en nacht gediscussieerd in privé woningen in Empire stijl, in de publieke binnentuinen en de historische salons van het prachtige Cairo Marriott Hotel en de Mena House, het legendarische hotel naast de piramiden waar Churchill ooit verbleef. Ik heb er, in de rook van waterpijpen en cubaanse sigaren, de meest bonte fauna van zware zakenmensen, internationale kunsthandelaars, klassieke en alternatieve egyptologen, academici, technici, symbolisten, voor en tegenstanders van René Schwaller de Lubicz, Kemetisten, Kopten en hoge ingewijden, allen op hun manier verbonden aan dit ongelofelijk gezegend/vervloekt land en zijn glorieus erfgoed.
En vooral, ik werd er verliefd op een mooie vrouw.
Wat voor een vrouw!
Haar verhaal gaat als volgt:
Photo by redcharlie on Unsplash
Volgens een oude mythe was er in den beginne niets, alleen Noen, het onbeweeglijke oerwater, omringd door totale duisternis. Tot het moment dat er een heuvel opdoemde, en boven de heuvel de Zonnegod verscheen. Aan zijn zijde werd Maät geboren, de godheid van de orde, het evenwicht en de rechtvaardigheid – principes die onontbeerlijk waren voor het begin van de schepping. Maät was de personificatie van ethische waarden, tegengesteld aan alles wat onrechtvaardig is en tegen de normen ingaat. Deze godheid is een schitterende godin getooid met een struisvogelveer – met andere woorden: een vrouw.
Wall relief of Maat in east upstairs, temple of Edfu, Egypt - Attribution: Rémih, CC BY-SA 3.0
Maät of Ma'at, de Egyptische godin van de waarheid en de gerechtigheid. Ze staat ook voor balans, orde, harmonie, moraal en ethiek. Zaken die een beetje zoek geraakt zijn. En daar wil ik het in dit stuk over hebben.
Mijn baseline of slogan is meditatie op maat. Want meditatie is maatwerk. Er bestaan zovele tradities en tienduizenden technieken. Iedereen zal er zijn gading en eigen weg wel vinden. Maar ondanks die grote diversiteit aan methodes is de basis van meditatie universeel. Er is één gegeven in meditatie dat onveranderlijk en niet negotieerbaar is.
Wat is die ene, universele basis?
Elke meditatieve traditie onderwijst regels voor goed gedrag.
Yoga’s vertrekpunt bijvoorbeeld zijn de yamas & niyamas, 10 principes die je helpen om op een gezonde manier met anderen en jezelf om te gaan. Yamas verbieden geweld, leugens, diefstal, energie-verspilling en hebzucht. Niyamas vereisen puurheid, tevredenheid, zelfdiscipline, studie en overgave (aan iets groter dan jezelf). Dan ben je pas klaar om yoga te beoefenen. Wie zich niet aan deze elementaire do’s and don’ts kon houden maakte vroeger weinig kans om als leerling aanvaard te worden. Hij maakte geen enkele kans om zelf ooit leraar te worden. Dat lijken wij vandaag een beetje vergeten te hebben. Gevolg? De yoga scène wordt af en toe geplaagd door financiële en seks schandalen en bekende leraars tuimelen van hun voetstuk.
Boeddhisten hebben net als hindoes geloftes en een morele gedragscode.
Taoïsten streven naar harmonie en balans in de samenleving en veroordelen corruptie.
Joden, christenen en moslims hebben duidelijke verboden en geboden.
Socrates en Juvenalis stelden deugd centraal.
Ethiek en integriteit of deugd zijn het ABC van meditatie.
Maar hoe en waarom?
Meditatie-meesters zijn heel pragmatisch ingesteld en hebben lak aan religieuze theorieën. Ze hebben wel goede redenen om deugd aan de bevelen. Zonder deugd heb je immers geen fundering om op te werken, je bouwt dan een praktijk op los zand. Wie niet correct met anderen en zichzelf kan omgaan creëert zoveel obstakels dat zijn geest ernstig verstoord en verward zal zijn. Meditatie gaat dan gewoon niet werken.
Meditatie heeft niet alleen te maken met fysieke ontspanning, dat is het voorspel. Het heeft meer te maken met de opening van het hart en de ontwikkeling van je hogere intuïtie en intelligentie. Stap één is ethiek. Dat beperkt zich niet tot liefdadigheid maar vereist het mentaal doorzien van angst, collectieve waanideeën, individuele hebzucht en zelfbedrog, factoren die onnoemelijk lijden veroorzaken. Als je je kamer wil kuisen, dan ruim je toch eerst op? Een gebrek aan ethiek en integriteit vult onze bovenkamer met rommel, verduistert ons geweten en bezwaart ons hart. Dit pak je prioritair aan.
Moet je daarvoor een heilige zijn? Verre van, dat zou iedereen bij voorbaat uitsluiten. Wij zijn allen zondaars en wie zonder zonden is werpe de eerste steen. Meditatie wil niemand uitsluiten maar stelt wel minimum eisen. Je moet op zijn minst de intentie hebben om goed te zijn en te bouwen aan een betere wereld. Moet je dan een brave ziel zijn? Dat scoor je wel goede punten mee, maar het is geen must.
Braaf zijn is geen gave.
De beste boswachter is een stroper. Dat principe geldt ook in meditatie. De Tibetaanse siddha of grootmeester Milarepa had in zijn jeugd mensen vermoord (via zwarte magie). Maar zelfs de grootste kwelduivel begint zich op een bepaald moment vragen te stellen: “Waar ben ik mee bezig? Mijn gedrag of levenswijze maakt mij of anderen niet gelukkiger. Hier klopt iets niet. Hoe geraak ik uit die impasse? Ik wil hier echt alles aan doen!” Dat bevrijdend inzicht en die juiste attitude noemt men in verouderde Bijbelse termen: ‘bekering’, ‘berouw tonen’ en ‘boete doen’. De omgekeerde en foute attitude naar meditatie heet ‘spiritual bypassing’: het willen omzeilen van de gevolgen van je ethische blunders en je persoonlijke issues. Dat werkt misschien zeer goed in onze corrupte maatschappij en haar kafkaiaans rechtssysteem, maar zeker niet in meditatie. Het belangrijkste is dat je oprecht berouw toont. Milarepa ontmoette zijn boeddhistische leraar Marpa en deze gaf Milarepa de onmenselijke opdracht om stenen torens op te bouwen, af te breken en telkens terug op te bouwen. Dit was bedoeld om hem te zuiveren van zijn slecht karma, om obstakels te verwijderen en om zijn praktijk voor te bereiden. Milarepa werd tot wanhoop en aan de rand van zelfmoord gedreven alvorens Marpa hem zou onderwijzen. Het mededogen van een leraar zoals Marpa die zijn ware boeddha natuur ontdekt heeft is immens en onvoorwaardelijk. Hij onderwijst iedereen zonder onderscheid, niet alleen goede mensen, maar ook goden en gekwelde zielen die letterlijk of figuurlijk in de hel zitten, op voorwaarde dat ze oprecht en gemotiveerd zijn. Iedereen kan mediteren, je moet het alleen echt willen want de praktijk is streng en veeleisend. Je denkt toch niet dat je vrede en gelukzaligheid vindt of iemand helpt door hippe yoga pants aan te trekken en je lichaam in een pretzel te wurmen? En voor de rest over te gaan tot de orde van de dag, zijnde jouw vegan dieet en de rat race naar glamour, succes, status en amusement? Ik steek af en toe de draak met de yoga crowd want ik heb er veel vrienden. Dat is niet bedoeld om yoga te denigreren, eerder een aansporing om verder en dieper in de prachtige yoga levenswijze te duiken.
“I have not slain men and women.”
Maat wearing the feather of truth - public domain
“I have not uttered lies.”
Ethiek of deugd is de basis van meditatie. Maar praktisch?
De Gulden Regel vat de essentie van ethiek goed samen:
Behandel anderen zoals je door hen behandeld wilt worden.
Simpel toch?
Wat je al of niet gelooft maakt niet uit. Ethiek is een praktische zaak, het enige wat telt is niet wat je zegt maar wat je doet. De meest voor zijn medemensen geëngageerde persoon die ik ooit heb ontmoet was een overtuigd communist. Om maar te zeggen.
Niet-gelovigen hebben uiteraard ook hun leefregels. Atheïstische of agnostische versies van ethiek doen niet onder voor die van religies. Denk aan de mooie levensbeschouwing van de humanisten waar velen - ook ik - zich moeiteloos in kunnen vinden. Het is wel zo dat meditatie enkel ontwikkeld en onderwezen werd binnen het kader van spirituele tradities. Ik heb enige twijfels over seculiere vormen van meditatie omdat ze volgens mij aan de essentie ervan voorbijgaan. Ik pleit ook niet voor een terugkeer naar religies omdat die verouderde instituten haaks staan op de oorspronkelijke boodschap van de figuren die dienden als inspiratie-model. Ik denk niet dat authentieke leraren als Jezus en Boeddha ooit de bedoeling hebben gehad om grote organisaties te stichten.
Dit doet mij altijd denken aan de grap van Krishnamurti, de iconoclast die de new age beweging die rond hem was gebouwd ontbond omdat hij tegen elk geloof gekant was: “De duivel liep met een vriend op straat. Voor hen liep er een man. De man bukte zich, raapte iets op van de grond en stak het in zijn zak. “Wat was dat?” vroeg de vriend aan de duivel, “Wat pikte die man op?” “Hij heeft een stuk van de Waarheid gevonden,” zei de duivel. “Slecht voor jouw business,” zei de vriend. “Oh neen, helemaal niet,” antwoordde de duivel lachend, “Ik laat het hem organiseren.”
“I have made none to weep.”
A section of the Book of the Dead showing the Weighing of the Heart in the Duat using the feather of Maat as the measure in balance - Public Domain
“I have not attacked any man.”
Wat hier volgt is een meditatie op Maät. Het contempleren van ethische vraagstukken. De actualiteit confronteert ons elke dag met brandende ethische kwesties. In het leven alledag maken we non-stop ethische keuzes. Dit noem ik meditatie-in-actie. Het is een noodzakelijk complement van een stille meditatieve praktijk. Beiden zijn nodig. Het is niet of … of … maar en … en ... Het is wijs om je elke dag even in stilte terug te trekken. Neem voldoende recul om jezelf en de wereld te beschouwen. Dit is het antigif tegen drukdoenerij en het tegendeel van egoïsme, want in contemplatie wordt het ego op de korrel genomen en losgelaten. Zo ga je gronden en laad je je batterijen terug op. Daar zal je rust en kracht uit putten. Het is niet de bedoeling dat je de wereld daarmee ontvlucht en alles maar laat begaan. Integendeel. Mediteren belet je niet om strijdbaar en geëngageerd in de de wereld te staan. Jouw werelds engagement is recht evenredig met jouw liefde voor het leven en vertrouwen in haar schoonheid. Verwar wijsheid niet met cynische of defaitistische vormen van escapisme.
De mooie Godin Maät, de verpersoonlijking van de ethische waarden, waren we in één van mijn eerste musings tegengekomen. Haar pluim wordt gebruikt om je hart te wegen bij jouw dood, je final assessment waar al je daden worden gewikt en gewogen volgens de Gulden Regel. Althans volgens al die antieke tradities. Ik weet eerlijk gezegd niet of dit klopt. Waar of niet, ik vind het een prachtig verhaal. En de pluim is zo’n mooi symbool. Het hart van wie ethisch en integer handelt is ‘vederlicht’ en geeft anderen ‘vleugels’. Het hart, de blik en de taal van een leugenaar of corrupt persoon zijn ‘bezwaard’.
“I am not a (wo)man of deceit.”
“I have not stolen cultivated land.”
Wie verdient de pluim van Maät? Ik denk dat een prachtvrouw als Vandana Shiva die finale proef met de pluim van Maät glansrijk zal doorstaan. Zij is niet alleen actief op het vlak van liefdadigheid en ontwikkelingshulp, zij is ook super-intelligent en staat met haar beide voeten stevig op de grond. Ware ethiek is de combinatie van hoofd, hart en buik. Zonder hoge intelligentie kan je niet ethisch handelen, de weg naar de hel is immers geplaveid met goede voornemens. Zonder kennis van wat er werkelijk op het terrein gebeurt zweef je op een wolk. Quantum fysicus en groene activiste Dr. Shiva is de combinatie van de drie complementaire dimensies van ethiek in één persoon. Bekijk de onderstaande video link als je tijd hebt, die is echt de moeite waard. Vandana Shiva, de vrouwelijke Gandhi, praat niet alleen wondermooi over echte economie en ecologie, zij durft het aan om Gates en industriële giganten als Monsanto (Bayer) openlijk aan te klagen voor hun krankzinnige ideeën, foute agenda en misdaden tegen de mensheid. Zij gaat naar de kern van de zaak: levende wijsheid, liefde en respect voor het leven, de mens en de natuur. Die zijn niet te koop zijn en mogen nooit het privé bezit worden van greedy corporations. Zij torent hoog boven onze verblinde wereldleiders en de talrijke volgertjes die naar hun pijpen dansen. Vandana for World President!
Onderstaande toespraak van Vandana Shiva is mooi en inspirerend.
Een meditatie op Maät.
Het zal je ‘verlichten’.
Wil je de lange intro skippen, ga naar de 7de minuut.
“I have not been angry without just cause.”
“I have not shut my ears to the words of truth.”
Bovenstaande toespraak zou verplicht studiemateriaal moeten zijn voor elke student. Dat noem ik echte wijsheid. Dat is een manier om de slecht geïnformeerde en misleide jeugd snel voorbij ‘anti-racisme’ te tillen. Natuurlijk ben ik tegen elke vorm van racisme, wie is daar niet tegen? Ik ben er zelfs extra gevoelig voor omdat de nazis een hele tak van mijn familie uitgeroeid hebben. Maar de actuele anti-racisme campagnes die door de media worden gehypet vind ik selectief en achterlijk. Die politiek correcte onzin dient om ons af te leiden van belangrijke issues. Black Lives Matter, en ik zou in dat verband willen verwijzen naar de actuele uitbuiting van zwarte kinderen in Afrika. Het heeft niets te maken met gemakkelijke en goedkope individuele doelwitten als Trump en Leopold II, maar wel met zaken waar wij Belgen collectief bij betrokken zijn. Wist je dat de batterijen in jouw smartphone, laptop en elektrische wagen Kobalt bevatten, een metaal dat in Congo via kinderarbeid wordt gewonnen? Wist je dat er in Tsjaad en Soedan uitbraken van polio vastgesteld zijn door een virus afkomstig uit een anti-polio vaccin (van een organisatie de mede gefinancierd wordt door Bill & Melinda Gates)? Uitgerekend op het moment dat Afrika polio-vrij werd verklaard? Deze vaccine-derived polio verspreidt zich snel naar andere landen zoals Angola, Congo, Nigeria, Zambia, Afghanistan en Pakistan. In de naam van groen, duurzaam en gezond, maar dan zeker niet verder dan enkele kilometers van onze kerktoren, in naam van hoogtechnologisch comfort, wordt een arm continent economisch geplunderd en fysiek geschaad. Als je als mij denkt dat All Lives Matter, dan weet je dat de Russische mijnbouwreus Nornikel en het Ramu project in Papoea-Nieuw-Guinea ernstige milieurampen veroorzaken om de batterijen van jouw Tesla te voorzien van nikkel. Ethiek gaat verder dan fiscale aftrek.
Als je de hulproep van anderen negeert, als je via jouw stem- of koopgedrag politieke leiders en commerciële bedrijven steunt die mens en milieu uitbuiten en alle regels met de voeten treden, dan zal je dat later ook overkomen. Oh maar ik doe toch niets verkeerd?" Think again. Als je producten koopt van bedrijven voor wie duurzaamheid enkel maar een slogan is en die bewust teren op kinderarbeid, vind je dat neutraal? Als je stemt voor politici die oorlogen en koloniale uitbuiting gedogen, vind je dat ok? Onverschilligheid en ‘liever niet willen weten’ zijn vormen van schuldig verzuim en medeplichtigheid. Ethiek aanvaardt in tegenstelling tot politiek geen compromissen.
Pollution, Disease and Hunger for Profit?
Het welzijn van alle mensen is niet onderhandelbaar en niet onderworpen aan platte economische overwegingen. Onze huidige economische en politieke leiders zijn de allerlaatsten naar wie je moet luisteren om de uitdagingen van de wereld op een eerlijke en duurzame manier aan te pakken. Hiervoor hebben we de inzichten van de vrouw die ik beschouw als de winnares van de pluim van Maät heel hard voor nodig:
Ethiek vereist intelligentie en overstijgt de grenzen van onze geloofsovertuigingen. Het is het tegendeel van de selectieve verontwaardiging die door de media wordt geleid.
Vrijdenken, Samen Leven?
Ik vind het eerder genoemde humanisme een mooi ideaal en een neutrale, gezonde basis die elke school zou moeten onderwijzen. Dat is trouwens de ware betekenis van humaniora, kinderen leren om humaner, meer gecultiveerd en meer verfijnd te worden.
De oude religieuze instituten, de bron van zoveel leed in de wereld, hebben afgedaan. Ik betreur dit zeker niet. Wat ik betreur is dat het humanisme, het ethische minimum minimorum, vandaag onder vuur staat. Het lijkt wel alsof al onze huidige leiders actieve en fanatieke leden geworden zijn van een anti-humanistisch verbond.
“I have terrorized none.”
Photo by CALIN STAN on Unsplash
“I have wronged none, I have done no evil.”
Op de website van het Humanistisch Verbond vond ik volgende omschrijving van het humanistisch gedachtegoed:
Zij leiden een betekenisvol en integer leven op basis van gezond verstand en menswaardigheid. Zij zetten welzijn en geluk van iedereen centraal bij ethische beslissingen. Zij geloven in de wetenschap en in vergaarde kennis, en durven te twijfelen aan hun eigen ideeën en die van anderen. Kunst, literatuur, natuur en de mens zijn een bron van inspiratie. Zij geloven in de kracht van de mens, en hebben eerbied voor de mens als bijzonder deel van de natuur.
Vandaag de dag noemen we deze mensen humanisten en hun gedachtegoed humanisme. Het humanisme geeft inspiratie om mooi en zinvol te leven. Om jezelf en de maatschappij te ontplooien en te ontwikkelen vanuit vrijheid, verantwoordelijkheid, waardigheid en kracht.
Het humanisme is een open levensbeschouwing die zich richt op reflectie en dialoog. Het is een kritische en vernieuwende beweging die er van uit gaat dat de mens een autonome en verantwoordelijke rol heeft in de vormgeving van zijn bestaan. Het moderne humanisme bouwt voort op een rijke traditie van denkbeelden en waarden. Het is een politiek en moreel streven naar een humanere samenleving. Humanisme staat voor waarden als vrijheid, verantwoordelijkheid, rechtvaardigheid en waardering voor de kracht van diversiteit. Het is ook een esthetisch streven: de kunst om de mooie, fijnzinnige en aantrekkelijke kanten van het mens zijn te ontwikkelen.
“A mind that believes that there is a God, or that there is no God, is a conditioned, prejudiced mind.”
Ik kan mij daar grotendeels in vinden. Het volgende credo deel ik echter niet: In onze hele geschiedenis waren er niet-gelovigen die vonden dat dit leven ons enige leven is. Dat het universum een natuurlijk verschijnsel is en dat de mens is ontstaan vanuit evolutie. Dat is nog altijd een vorm van geloof en ontaardt evengoed in dogmatisme. Mijn ervaring is dat overtuigde atheïsten kleingeestiger en intoleranter geworden zijn dan de weinige gelovigen die nog overschieten. De manier waarop pseudo-intellectuele bobo’s op brave christenen die geen vlieg kwaad doen zitten te kakken vind ik zo goedkoop. En diezelfde bobo’s zien vaak geen graten in gesluierde moslim vrouwen, een symbool van achterlijkheid en onderdrukking volgens mijn progressieve moslim vrienden. Je kan niet claimen dat je divers en inclusief bent als je je eigen roots verloochent. Onze roots zijn niet alleen de christelijke waarden maar ook die van het humanisme en de verlichting, en deze laatste staan nu ook zwaar onder vuur. Het humanisme was een gezonde reactie tegen het obscurantisme en de excessen van de kerk en doet het creationisme terecht af als onzin. Maar het heeft vaak nog last van een primaire anti-kerkelijke reflex. Is dit leven ons ‘enig leven’? Is er al iemand teruggekeerd om het ons te vertellen? Zeg liever dat je het ‘niet weet’ als je het niet kan verifiëren. ‘Evolutie’ uiteraard, de meeste gelovigen aanvaarden dit ook. Zeggen dat het universum ‘natuurlijk’ is lijkt me vaag. Slordig denken. Want wat is ‘natuurlijk’? Hoe definieer en verklaar je die ‘natuur’? Is het loutere feit van ons bestaan, van deze ‘natuur’, wat die ook moge zijn, op zich geen ‘bovennatuurlijk’ gegeven? Bovennatuurlijk in de zin van ‘wonderlijk’ en ‘mysterieus’?
“Blijf verwonderd!”
Ondanks die kleine kanttekening blijf ik een groot voorstander van het humanisme. Als ik kijk naar onze maatschappij en haar toekomstprojecten, dan is dat een regelrechte inversie van alle hogergenoemde humanistische waarden. Een ongebreidelde corruptie heeft zich meester gemaakt van de pers, de politiek, de wetenschap, de medische en de financiële sector. De idiote maatregelen en de collectieve hysterie rond co2 en corona hebben alle grenzen van het welvoeglijke overschreden. Dit is niet alleen een aanslag op onze portemonnee, onze intelligentie en onze burgerlijke vrijheden. Er schuilt een heel pervers gedachtegoed en een diepe mensenhaat achter dit alles. De waanzinnige visie als zou de mens een kanker of virus zijn voor de aarde. Walgelijk. Dit sluipend gif van de zelfhaat en het virus van de angst tasten de geesten van onze kinderen aan. Het is een aanval in de regel op de fundamenten van ons mens-zijn. Lockdown is een term uit de gevangenis-wereld en is het omgekeerde van quarantaine. Social & phyiscal distancing raken de essentie van onze samenleving: onze inter-menselijke relaties. Ik zou dit nog door de vingers kunnen zien mochten onze leiders onafhankelijk en intelligent zijn. Wij laten ons echter leiden door de scum of the earth, uitgerekend die mensen waarvan de grote filosoof Plato zegt dat ze de macht absoluut niet zouden mogen hebben.
Het nieuwe credo van onze onverkozen leiders lijkt op het volgende:
Wij ‘lijden’ een zinloos en corrupt leven op basis van ongezonde ideeën en mensonwaardige regeltjes. Wij zetten enkel het welzijn en het geluk van de 1% elite centraal bij onze onethische beslissingen over het nieuwe normaal en de grote economische herstart. Wetenschap, pers en politiek zijn vandaag voor een grabbel te koop. Wij geloven niet in een objectieve waarheid, promoten pseudo-wetenschap inzake carbon en corona en gebruiken onze vergaarde kennis inzake massa propaganda, social engineering en mentale manipulatie. Wij twijfelen nooit aan onze eigen ideeën en censureren die van anderen. Kunst, literatuur, natuur en de mens zijn niet langer een bron van inspiratie en dienen snel vervangen te worden door amusement, artificiële intelligentie en mechanische robots. Wij geloven enkel in angst en geld. Lust naar macht is onze driver. Wij misprijzen mens en natuur, louter assets die wij legaal mogen bezitten en financieel kunnen uitbuiten.
Vandaag de dag verdoezelen we dit anti-humanistisch gedachtegoed als ‘transhumanisme’. Het anti-humanisme geeft de happy few de inspiratie om almachtig en megalomaan te leven. De mens is een biohazard en de natuur is voor verbetering vatbaar. Wij moeten alle biologische organismen synthetisch manipuleren en vergaand interfereren met hun gebrekkig genetisch materiaal. Wij dromen van een versmelting van mens en machine. Om de maakbare mens en de maatschappij te boetseren en technocratisch te managen vanuit dictaten, taksen en boetes, geüberiseerde jobs, zielloze algoritmes, deresponsabiliserende protocollen, statistische curves, onvoorwaardelijke trouw aan de partijlijn, mensenhaat en ongebreidelde hebzucht. Wij zijn de nieuwe keizers die het volk brood en spelen geven en beslissen over leven en dood.
Het anti-humanisme is een gesloten levensbeschouwing die zich baseert op een dogmatische monoloog. Het is een onkritische en reactionaire beweging die er van uit gaat dat de mens geen enkele autonomie noch enige verantwoordelijkheid mag hebben in de vormgeving van zijn onderdanig bestaan. Het moderne anti-humanisme bouwt voort op een rijke totalitaire traditie van elitaire denkbeelden en anti-levens waarden. Het is een politiek en amoreel streven naar een inhumanere samenleving van übermenschen en gechipte zombies. Anti-Humanisme staat voor waarden als anoniem centraal gezag, blinde gehoorzaamheid, mass surveillance, collabo’s en verklikkers, het recht van de sterkste en adoptie van eenheidsdenken en intolerantie. Het is ook een on-esthetisch streven: de kunst om de lelijke, onnatuurlijke en onaantrekkelijke logica van een transhumane, technocratische dystopie te ontwikkelen.
Life is bad! Greed is good! War is peace! Love is hate!
Humanisten hebben bitter weinig toekomst als ze niet snel wakker worden.
Zo ook de Epicuristen. De mooie filosofie van Epicurus is redelijk hip. Die zegt dat jouw geluk afhangt van simpele dingen zoals lekker eten, een dak boven je hoofd, goede vrienden en zinvolle relaties. Zaken zoals ‘bekend’ willen worden en ‘rijkdom’ vergaren houden je niet lang gelukkig. Er zijn voldoende empirische studies die dit aantonen.
Ons leven is druk. Het stond al onder druk, onder andere door de drang om steeds meer te consumeren, te bereiken en te ervaren. Maar er was een zekere mate van economische stabiliteit. Er waren ook voldoende leuke ontspanningsmogelijkheden. Politici hebben echter beslist om het weinige positieve dat je nog restte te vergallen. Gedaan met gezellig samen zijn, het grote familiefeest, vrienden, cafés, restaurants, muziek, theater, festivals en verre vakanties. De pers zaait grove leugens, valse cijfers en nodeloze paniek over een op hol geslagen klimaat en een killer virus. Niets minder dan het einde van de wereld en het spook van een zekere dood komen je zielerust verstoren. Je enige heil zijn extra taksen, een toxisch vaccin en een beperking van je vrijheid. Jouw economische situatie wordt op termijn heel precair omdat de superrijken het grote geld van de herstart voor zichzelf opeisen. Epicurus’ ideaal van eenvoudig contentement en vrijheid van angst wordt bemoeilijkt door een nieuwe, knettergekke elite:
The lunatics are running the asylum!
In de woorden van Epicurus zelf:
“Nothing is enough for the man to whom enough is too little.”
Ofte: “Duivelszak is nooit nie vol.”
“Het is altijd zo geweest en het zal altijd zo zijn,” zal je misschien opperen. Inderdaad, als je een beetje je geschiedenis kent weet je dat ‘het nieuwe normaal’ same old, same old is. Tweeduizend jaar geleden waren onze leiders even dom en corrupt als vandaag. Lees Griekse en Romeinse auteurs en je zal beseffen dat er op politiek vlak niets verandert.
Harvard prof en cognitief psycholoog Steven Pinker zal zelfs argumenteren dat het nu, op basis van allerlei objectieve meetcriteria, veel beter is dan vroeger. Dat is ongetwijfeld zo, zeker voor geprivilegieerde mensen als Pinker en mijzelf. Het is vermoedelijk niet zo voor de armen en de onderdrukten. De werkelijkheid is niet zwart-wit. Het feit is wel dat de technologie sneller evolueert dan onze geesten. Wat baten onze grote smart tv’s met al dat nep-nieuws en het schrale aanbod aan goede films? Waar hebben wij 5G voor nodig, om high-def porno nog sneller te kunnen downloaden? No thanks.
Het feit dat de wereld ‘niet beter’, ‘wel beter’ of ‘hetzelfde’ is als vroeger is geen geldig ethisch argument. ik zie dit eerder als een uitvlucht, een uiting van klein-burgerlijke slavenmoraal. Van de godin Maat krijg je hiervoor geen pluim. De Gulden Regel blijft onverminderd van kracht, ongeacht de traditie of het tijdperk waarin je leeft.
Als je niet verder kijkt dan het oude Rome, kan je inderdaad zeggen: “Nil novi sub sole.” Als je iets verder kijkt, als je weet hoe antieke volkeren en ‘primitieve’ natives leefden, dan wordt dat iets moeilijker. Het Oude Egypte en sommige tribale culturen bewijzen voor mij dat het anders kan en dat het ooit beter was.
“I have not been an eavesdropper.”
Photo by Nik Younie on Unsplash
“I have slandered no man.”
Oud-Egypte draagt de diepe sporen van een wijsheid, vrede en harmonie waarvan wij in 2020 enkel maar kunnen dromen. In de afgelopen 2500 jaar hebben wij de kunst van het leven verleerd. Het Athene van 500 v. Chr. was heus niet het begin van onze moderne beschaving, maar het begin van een neergang die was ingezet met het Griekse denken, de voorloper van het rationalisme en het humanisme.
Dit doet geen afbreuk aan de zeer hoge waarde van het ‘denken’ van de oude Grieken. De term ‘neergang’ is relatief, kadert in de vergelijking met Egypte en betekent dat de Griekse filosofie gradueel haar voeling zal verliezen met de tijdloze wijsheid-dimensie die het denken overstijgt. De oudste antieke Griekse filosofen waren ingewijden van de (Egyptische) mysteriescholen, de jongere generatie zal dat niet meer zijn.
Dat is het verschil tussen metanoia en dianoia, een fundamenteel onderscheid dat de orthodoxe contemplatieven nog altijd goed begrijpen. De christelijke meditatieve traditie zal in Egypte een heel vruchtbare bodem vinden en de woestijnvaders of de eerste christelijke monniken opleveren (4). De christenen van Egypte worden Kopten genoemd (dat woord is afgeleid van Egypte) en zijn altijd de dragers geweest van een heel mooie en authentieke christelijke traditie.
“Jullie Grieken zijn kinderen.”
Dat zou een Egyptische priester gezegd hebben tijdens een bezoek aan Griekenland in de 6de eeuw v.Chr. De Helleense beschaving in die periode was relatief jong. Zij kwam na de Minoïsche beschaving (neolithicum, 3de millennium v.C.) en de Myceense beschaving (late bronstijd, 2de millennium v.C.). De Egyptische beschaving start voor het 3de millennium en bereikt haar politiek hoogtepunt in het 2de millennium: het ‘Nieuwe Koninkrijk’, voorloper maar feitelijke antithese van onze ‘nieuwe wereldorde’.
Egyptenaren en Grieken waren in het 2de millennium v.C. al in contact. Rond 600 v.C. waren de Grieken frequent travellers naar Egypte. De Grieken beschouwden Egypte als een bron van kennis en esoterische wijsheid. De Griekse mystieke literatuur (Hermetica) is geassocieerd met Hermes, de god die veel gelijkenissen vertoont met de Egyptische Thoth. Voor de geschiedkundige Herodotus was de Griekse godsdienst grotendeels een import uit Egypte. Na de verovering door Alexander de Grote zouden de twee culturen versmelten, Egypte werd (net als België) tweetalig en bicultureel. De Egyptische godin Isis werd in het hele Middellandse Zeegebied heel populair. Haar naam is vandaag nog steeds gekend, zij het in een andere, minder aangename context.
“Jullie Europeanen zijn kleuters.”
Dat zou diezelfde priester zeggen mocht hij Brussel vandaag bezoeken. Het rationele denkvermogen van de oude Grieken staat nu buiten het bereik van de meeste mensen. De moderne mens kan, ondanks het feit dat hij/zij naar school gegaan is en 24/7 toegang heeft tot alle denkbare informatie, niet langer coherent redeneren. Wij kunnen zelfs geen objectieve cijfers meer verifiëren of evidente belangenverstrengelingen zien.
Als je in Egypte voor de mysterieuze piramides en de indrukwekkende tempels staat, dan word je even stil. Zowel op esthetisch als op wetenschappelijk vlak. De tempels zijn met uiterste precisie astronomisch en geografisch uitgelijnd. Ze stellen niet alleen de kosmos maar de menselijke anatomie voor. Irrationale getallen als pi en phi zijn erin verwerkt. Op het grondplan van de tempel van Luxor merk je dat het complex op 3 verschillende assen gealigneerd staat, 2 vaste assen en één die ertussen oscilleert. Hun monumentale bouwwerken waren nooit statisch maar dynamisch van aard. Zij kenden het fenomeen van de precessie. De kosmos en de natuur waren voor hen een levend en intelligent systeem, geen toevallig product van dode materie.
Heel hun cultuur was gearticuleerd rond het sacrale. Het woord ‘sacraal’ gebruik ik hier niet in de pejoratieve zin van ‘religiositeit’, of in de zin van het stichtende sacrificiële geweld en het zondebok mechanisme dat aan de oorsprong ligt van onze cultuur, de uiterst briljante hypothese van de Fransman René Girard. Het woord sacraal gebruik ik in positieve zin, ontzag en verwondering voor het mysterie van het leven, het doorgronden en invoelen van de geheimen van de menselijke geest, van het ‘zijn’ en het ‘bewustzijn’, kortom: de intuïtie van Het Onzichtbare.
Amun wearing a tall, plumed crown. Jeff Dahl
Het onzichtbare of verborgen karakter van het absolute of van de godheid staan in de antieke wijsheid helemaal niet los van de concrete realiteit van ons zijn of bewustzijn, het onzichtbare en ongrijpbare karakter van onze geest. Dit wordt gepersonifieerd door de god Amen. De god Amen of ook Amon en Amun, werd geassocieerd met lucht, wind en adem en is één van de primordiale goden. Zijn naam betekent: ‘wat verborgen is, wat niet gezien kan worden met sterfelijke ogen’. Hij is de onzichtbare en onkenbare creatieve kracht die, geassocieerd met de primordiale wateren, instaat voor de goddelijke schepping. Hij is verborgen voor al zijn kinderen (zijn creaties), mensen én goden incluis. Net als Maät is hij met grote pluimen getooid.
Amun depicted as Amun-Ra. Notice the round and red Solar Disk on his plumed crown.
De kinderlijke interpretatie uit de klassieke egyptologie is dat dit verborgen karakter letterlijk begrepen moet worden als de zon die achter de horizon verdwijnt. Amen zal later fuseren met de zonnegod Ra of Re en zal Amen-Ra of Amun-Re genaamd worden. Niet alleen is Amen zelf verborgen, zijn naam is ook verborgen, en zijn eeuwige vorm of gelijkenis is onkenbaar. Amen speelt graag verstoppertje, hij start en sluit mogelijks elk christelijk gebed af.
In de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest. Amen
Het idee dat een heidense afgod zich in hun ritueel gebaar en gebed heeft geïnfiltreerd, vervult de fundamentalistische christenen met afgrijzen. De officiële instanties stellen hun schapen gerust: Er bestaan verschillende niet wetenschappelijk onderbouwde hypotheses over de herkomst van het woord. Eén ervan is dat het is afgeleid van Amen Ra, de Egyptische zonnegod. Naast het feit dat dit een fantastische grap is, zou Herodotus stellen dat ook de christelijke godsdienst voor een groot deel Egyptische import is.
De christelijke oppergod staat conceptueel heel dicht bij Amen. Amen was geen zuivere zonnegod. Zijn essentie, grond of basis is onzichtbaar, maar in één van zijn aspecten verschijnt hij wel. De zon of zonnegod is zijn zichtbaar aspect. De zon zal in enkele tradities de zichtbare zoon worden van de onzichtbare vadergod. De zon is altijd een goddelijk symbool. Er is heel wat gedoe geweest rond de ‘ontmaskering’ van Jezus en andere zonnehelden (Ra, Apollo, Mithra) als personificaties van louter zodiakale of astrologische thema's. Dat is deels correct en deels incorrect. “De zonnegoden zijn enkel en alleen maar symbolen voor de zon” is een foute reductionistische redenering. De schitterende solaire symboliek verwijst naar de zichtbare, materiële uitdrukking van een onzichtbare, geestelijke dimensie. De ene interpretatie sluit de andere niet uit.
Amun with blue skin, symbolizing his association with air and primeval creation. Jeff Dahl
Zoals eerder gesteld zal Amen, de koning van de goden, later geassimileerd worden met Ra en Amen-Ra worden. Hij werd “één één” of “géén tweede” genoemd (een duidelijk knipoogje naar de Indische Advaita traditie) omdat hij als de opperste (verborgen) eenheid werd gezien. Zijn huid kon net als de Indische goden blauw zijn, een symbool van de de onzichtbare lucht en de blauwe hemel. Een blauw gezicht symboliseert een rol in de geestelijke schepping van de kosmos. De beschaving van de Nijl was in nauw contact met die van de Indus vallei.
Niet alleen de mensen, zelfs de goden kunnen Amen niet zien, zegt de mythe. Je zal begrijpen dat het idee van polytheïsme in Egypte nergens op slaat. Dat zijn verhalen voor kinderen. Verstandige volwassenen weten dat dit niet letterlijk bedoeld was. De veelheid aan goden uit het Egyptische, Indische of Chinese pantheon zijn slechts creatieve deelaspecten of virtuele scheppingen van de One & Only die Amen, Brahman of Tao werd genoemd. Van monotheïsme is hier ook helemaal geen sprake. De farao Akhenaten wou de macht van de priesters van Amen breken door één nieuwe god, de Aten, te promoten en een nieuwe hoofdstad te bouwen. Dit dissident experiment dat uiteindelijk zal mislukken kan beschouwd worden als een poging om het polytheïsme te vervangen door het monotheïsme. Dat klopt voor een deel maar dan ook niet. Het hangt ervan af op welk niveau je dit verhaal begrijpt, op het wereldse niveau van een interne politieke machtsstrijd, of op het niveau van de hogere ingewijden. Want de Egyptische metafysica is verfijnder dan het primitieve denkbeeld dat de godsdiensten van het boek zal beheersen: het idee dat er maar één exclusieve en jaloerse god zou zijn naast de schepping en haar vele menselijke sub-schepsels. De Egyptische wijsheid is net als de Vedische en de Taoïstische traditie zuiver non-dualistisch (niet-twee) en zegt dat er alleen maar God is, de ‘One without a second’. Dat is een hemelsbreed verschil.
“I am not a man of violence.”
Amen houdt de ethische principes van Maät hoog: waarheid, rechtvaardigheid en goedheid. Wie tot Amen wou bidden moest eerst zijn zonden bekennen (biechten) om te bewijzen dat hij/zij het ‘waard’ was. Noteer de gelijkenissen met het christelijk geloof. Archeologen vonden het volgende gebed aan Amen in Deir el-Medina :
[Amun] who comes at the voice of the poor in distress, who gives breath to him who is wretched..You are Amun, the Lord of the silent, who comes at the voice of the poor; when I call to you in my distress You come and rescue me ... Though the servant was disposed to do evil, the Lord is disposed to forgive. The Lord of Thebes spends not a whole day in anger; His wrath passes in a moment; none remains. His breath comes back to us in mercy ... May your kꜣ be kind; may you forgive; It shall not happen again. [bron]
De Egyptenaren hadden een redelijk gesofistikeerd concept van de menselijke eenheid, het was de combinatie van verschillende ziels- en lichaamsdelen: fysiek lichaam (Khet), spiritueel lichaam (Sah), hart (Ib), levenskracht (Ka), persoonlijkheid (Ba), schaduw (Shut), vorm (Sekhem), naam (Ren) en intellect (Akh).
Aan Amun-Re vroeg men vergiffenis voor eerdere wandaden, de oorzaak van lijden. Het gebed hieronder zegt dat Amen de mensen ter hulp schiet en geen last heeft van langdurige of chronische boosheid, als hij kwaad wordt is het zo voorbij:
Amon-Re "who hears the prayer, who comes at the cry of the poor and distressed...Beware of him! Repeat him to son and daughter, to great and small; relate him to generations of generations who have not yet come into being; relate him to fishes in the deep, to birds in heaven; repeat him to him who does not know him and to him who knows him ... Though it may be that the servant is normal in doing wrong, yet the Lord is normal in being merciful. The Lord of Thebes does not spend an entire day angry. As for his anger – in the completion of a moment there is no remnant ... As thy Ka endures! thou wilt be merciful! [bron]
Zandee, J. : De Hymnen aan Amon van Papyrus Leiden I 350, Brill - Leiden, 1948.
In de hymnes aan Amon uit de Leiden Papyrus is ook sprake van de goddelijke eenheid in verscheidenheid of heilige drievuldigheid. De onzichtbare Amun, de grote architect Ptah en de zonnegod Re vormen een triniteit. Ook al zijn ze drie-in-één, de drie hebben tevens een separate identiteit:
All gods are three: Amun, Re and Ptah, whom none equals. He who hides his name as Amun, he appears to the face as Re, his body is Ptah.[bron]
De triniteit is een basisconcept in alle oude mythen. Ondanks de culturele verschillen tussen India, Sumer en Egypte zijn het altijd variaties op eenzelfde thema.
Ptah is de schepper god die voor de schepping of alle andere dingen bestond. Hij schiep de wereld door zijn Wil. Hij ontwierp de schepping eerst in zijn Gedachten en voltooide haar via zijn Woord. De magie van de schepper creëert orde uit chaos.
Ptah conceives the world by the thought of his heart and gives life through the magic of his Word.
Noteer dat Ptah’s scheppende gedachten uit zijn hart komen, niet uit zijn hoofd. Zonder hoofd-hart verbinding werkt het leven niet. Dat is de reden waarom de meeste mentale spinsels van de mens averechts werken. Ze zijn niet hartelijk (deugdelijk) maar demonisch (door het mentale ego dat zich afgescheiden waant) geïnspireerd.
De Nederlandse egyptoloog Henri Frankfort suggereert dat Amun een windgod was en noteerde de gelijkenis met volgende passage in het evangelie van Johannes:
De wind blaast waarheen hij wil; gij hoort wel zijn gesuis maar weet niet waar hij vandaan komt, en waar hij heengaat; zo is het met ieder die geboren is uit de Geest.' (Johannes 3:1-8)
Een hymne uit papyrus Leiden beschrijft hoe Amen een hevige storm op zee bedaart voor een bange zeeman:
The tempest moves aside for the sailor who remembers the name of Amon. The storm becomes a sweet breeze for he who invokes His name ... Amon is more effective than millions for he who places Him in his heart. Thanks to Him the single man becomes stronger than a crowd. [bron]
Je zal de vele gelijkenissen tussen Egyptische en christelijke mythen gemerkt hebben. Net zoals de Grieken hebben de christenen er veel van geleerd en geleend. In Egypte onderwezen de hogepriesters zeer geavanceerde theoretische vakken (metafysica, astronomie, geologie, geometrie, wiskunde, akoestiek, muziek, architectuur, bouwkunde, anatomie, plantkunde) en hogere meditatieve praktijken.
Het verhaal van Amon die de zee bedaart, of van Jezus die de storm beveelt om te gaan liggen nadat zijn leerlingen Hem wakker maakten, moet je uiteraard symbolisch lezen. Het is niet ongewoon dat er een hevige geestelijke of emotionele storm komt opzetten. Dit kan zowel individueel als collectief gebeuren. Zo’n storm ben je mentaal niet de baas en maakt je ontzettend bang. Op zo’n paniek moment komt het erop aan om ‘hogere krachten’ (Hem/Haar) wakker te maken, symbolische taal voor het aanboren van je allerhoogste potentieel. Die moeilijke momenten zijn geen goddelijke straffen voor het feit dat wij, zondige, zwakke of ongehoorzame mensen, afgeweken zijn van het oorspronkelijke masterplan van god. Het zijn ook geen eigen, zuiver menselijke fouten waarvoor we ons heel schuldig over moeten voelen. Vanuit spiritueel oogpunt zijn er geen onvergeeflijke ‘fouten’ en maken ook de ‘onnatuurlijke’ dwalingen die we vandaag meemaken deel uit van een zeer natuurlijk en gemakkelijk voorspelbaar levensproces. De mensheid zit in haar adolescente crisis. Al de problemen die we meemaken stimuleren onze innerlijke groei. Het advies is om je hoofd koel te houden en op die hoge golven te leren surfen. Daar gaat meditatie over.
Photo by Clever Visuals on Unsplash
“I have never stopped the flow of water.”
De pluimen van Amen en Maät herinneren aan het feit dat deugd en spiritualiteit hand in hand gaan. Zonder ethiek heeft meditatie weinig of geen zin. Mediteren kan je zien als het doorprikken van de bange en benauwende collectieve en individuele bubbels die ervoor zorgen dat we niet verder kijken dan onze neus lang is, en dat we uit eigenbelang en zonder enige empathie handelen.
Het Oude Egypte was een verlichte theocratie. Vanuit een kosmische visie over leven en dood proberen leven in harmonie met de medemensen en de natuur. Of poging tot. Het waren zeker geen heiligen, ze hebben ook hun interne machtsstrijden en externe oorlogen (Assyriërs, Perzen) gevoerd. Hun samenleving zal ook in verval geraken, zij het heel gradueel. Maar ze hebben wel de langste sociale vrede van de geschiedenis gekend en een verbazend erfgoed achtergelaten. Het experiment was deels geslaagd.
Theocratie is een begrip dat wij automatisch associëren met de foutste individuën: gedegenereerde pausen zoals de Borgia’s en middeleeuwse Iraanse ayatollahs. In vergelijking daarmee is de Belgische non-regering een grote verademing. Egyptische koningen of koninginnen hadden iets minder last van intrige, moord, vergif en lust dan onze kerkelijke of keizerlijke leiders. De Egyptische leiders werden koningen genoemd, geen ‘farao’s’. Dat woord kenden ze niet en die titel is pas later ontstaan.
De Egyptische zonnekoning is niet vergelijkbaar met de operette-koningshuizen waar de people press op teert. Er is hiervoor zelfs een nieuw soort journalist uitgevonden: de ‘royalty watcher’. Een heel goede naam trouwens want dat is wat een standaard journalist vandaag geworden is, een toeschouwer uit de zijlijn die klakkeloos herhaalt wat ‘die’ en ‘die’ politieke leider of officiële expert gezegd heeft. De laatste tijd hebben onze royals kleine steken laten vallen. De Spaanse ex-koning Juan Carlos is zijn land moeten ontvluchten wegens financiële fraude. De Britse prins Andrew wordt van pedofilie beticht. De Nederlandse jet-set koning Willem Alexander koopt midden in de corona crisis die mensen economisch lam legt een luxe bootje van 2 miljoen. Voorbeeldig.
De Egyptische zonnekoning of koningin is ook niet vergelijkbaar met de pracht, praal en luister van de Franse zonnekoning en de kleine markiezen die hem vandaag vergeefs willen nadoen.
Het grote verschil tussen het 5000 jaar oude Egypte en vandaag is dat een spirituele elite, een kleine doch kritische minderheid, gedurende 3 millennia haar stempel op de macht kon drukken. Terwijl onze huidige elite als anti-spiritueel gezien kan worden. Niet alleen bezeten door macht, geld en schaamteloze zelfbediening, gedreven door een niets ontziend materialisme en nihilisme. Maar ook gedreven door een negatieve visie op het leven. De mensen worden gezien als een soort kanker dat je moet containen. Ze worden behandeld als kleuters. Wij spreken van de duistere middeleeuwen, maar wat zou een Egyptische priester denken van ons donker cynisme? De Egyptenaar keek naar de sterren, zong hymnen ter ere van de kosmos en zag het leven na de dood als de voortzetting zijn groots kosmisch avontuur. De doorsnee Belg kijkt naar Twitter, wordt kapot belast door de Mammon en zijn lange termijn perspectief is een mager pensioen, een zorgtehuis, een pamper, nieuws en voetbal op tv en euthanasie of een eenzame dood in een steriele omgeving.
2020: Allen Samen Achteruit!
De zonnekoning was een pontifex of bruggenbouwer tussen het onzichtbare en de zichtbare wereld. Hij was omringd door een raad van wijzen, hogepriesters en houders van een levende traditie die harmonie met de kosmos centraal stelt. Het gewone volk nam genoegen met godsdienst. Het Egyptische koningschap was vooral gebaseerd op een diep-filosofische kennis van de relatie tussen mens, hemel en aarde. De koning diende als gids en voorbeeld voor alle mensen die hij moest dienen. De koning was in de eerste plaats de dienaar van Maät, de mooie dochter van de zonnegod Re en de verpersoonlijking van deugd, harmonie en gerechtigheid.
Moeilijk te begrijpen met onze democratische en humanistische bril. Wij leven vandaag in een ik-maatschappij zonder visie noch harmonie. We leven in het beste geval naast elkaar en wat ons bindt is punctueel en oppervlakkig. De globalisering waarover wij vandaag praten is het omgekeerde van eenheid: predator capitalism of de dictatuur van enkele superrijken. We aanbidden de idiote afgod van het geld. We noemen hem “economie”. Het monetair systeem is een piramidespel. De pers desinformeert. De politiek stelt niets meer voor, het zijn lawaaierige vliegen die het grootkapitaal dienen. De mensen hebben terecht geen vertrouwen meer in de politiek en zijn onverschillig. Wij hebben geen flauw idee van wat de originele Egyptische tempel en Griekse museion ooit geweest zijn, de plek waar de grootste wijzen, wetenschappers, ambachtslui en artiesten samenkomen en inspiratie bieden aan zoekers. Onze eigen tempel is zoals Jezus zei een beurs en een ‘rovershol’ geworden. Ons bestaan is futiel en leeg.
Welk voorbeeld en perspectief bieden we vandaag aan onze jeugd? Geen. Eigenaardig genoeg is dit één van de grootste opportuniteiten in de geschiedenis. We zijn zo laag gevallen dat steeds meer mensen zich oprecht vragen beginnen te stellen. Wie beweert dat mens en natuur intrinsiek slecht zijn en daarom nood hebben aan opgeklopte media hysterie, oorlogsretoriek, autoritair crisis management en kunstmatige correcties, is een gevaarlijke oplichter. Het leven is fundamenteel vrij en OK en beschikt over een oneindige intelligentie. Moeder natuur werkt gratis, vrijgevig en is overvloedig. “Er is genoeg voedsel en water voor iedereen, maar niet om alle ego’s te voeden,” zei Gandhi.
Activisme en meditatie zijn twee wegen langs waar wij terug een verbinding kunnen maken met de levende bron die het Oude Egypte had aangeboord.
Photo by Ma'mon Yousef on Unsplash
Egypte was ooit de hoogste beschaving op aarde. Als je het nu bezoekt krijg je wellicht een andere indruk. Een hellegat op sommige plaatsen, maar ik hou er zielsveel van. De ironie van de Egyptische geschiedenis zal de gewone Egyptenaar een worst wezen. Die wil gewoon eten en overleven. De nieuwe legerleiding ook, die proberen de chaos en de corruptie te managen, zo goed en zo kwaad als het kan. De actuele situatie van extreme armoede en sociale ongelijkheid is explosief. Het religieus verhaal is een tweesnijdend zwaard. Egypte is seculier en in een recent verleden zag je aan de universiteiten geen gesluierde meisjes, daar was de intelligentia fier op. De mensen zijn daar niet fanatiek, maar de sluiers zijn terug in het straatbeeld gekomen, mede onder invloed van de golfstaten waar vele Egyptenaren moeten gaan werken. De sympathie voor de moslim broeders is eerder ingegeven door de precaire economische situatie en een afkeer van de corruptie van de heersende klasse. De welgestelde Egyptenaren zijn genuanceerd in hun appreciatie van de islam. Godzijdank zijn de mensen gelovig, hoor je soms, want hun geloof helpt hen om hun situatie te aanvaarden. Stel je voor dat ze geen geloof hadden, dan ontstond hier meteen een bloedige revolutie.
Het grote nieuwe museum waar een Belgische aannemer aan meegewerkt heeft wordt een belangrijke inkomstenbron voor ontelbare families. Ik hoop dat het zo snel mogelijk opent en wens de lokale mensen het allerbeste.
Extreme leefomstandigheden maken mensen extreem scherp. Egypte leeft al jaren in crisis en dit haalt zowel het beste als het slechtste uit de mensen. De maatschappij is sterk gepolariseerd, de rijken en de slimmen zijn extreem rijk en slim, de armen en de dommen zijn extreem arm en dom. Maar de mensen worden er verbazend filosofisch door. Weinigen dragen een masker. Als ze corrupt zijn, zijn ze openlijk corrupt. Als speelbal van de internationale geopolitiek koesteren ze weinig illusies met betrekking tot westerse grootmachten. Een groot contrast met slapende, hypocriete westerlingen.
Als ik één ding onthoud uit Egypte, dan zijn het niet zozeer de stenen monumenten, hoe groots die ook zijn, ook niet de artefacten, hoe duur die ook gaan bij Sotheby’s of op de ‘parallelle’ markt, het zijn levenloze objecten. Het is niet de glitter & glamour van Egypte die ik onthou, die vergeet je snel.
vanitas vanitatis
Ik onthou vooral de ontwapenende blik van de kinderen die de toeristen belagen.
De portiers en het hotelpersoneel die je begint te kennen.
De geanimeerde gesprekken met gekke taxichauffeurs.
De onwaarschijnlijke klasse, opvoeding en intelligentie van een kleine selecte bovenlaag.
De gastvrijheid (gepaard gaande met culinaire overdaad) binnen de families.
Maät herken je in de ogen van mensen zonder masker of pretentie.
Ze zit in elk levend hart.
Vergis je niet.
Amen en uit.
Photo by mohamed abdalnaser on Unsplash
1. Civilization TIMELINE: Sumer & Egypte
Sumer of Sumerië ontstaat tussen de rivieren Tigris en Eufraat. Het wordt als de oudste beschaving ter wereld gezien en ligt in zuidelijk Irak. De geschiedenis loopt van 5000 tot 2000 v.Chr. als je de prehistorische Ubaid en Uruk periodes meetelt. Als je de prehistorie buiten beschouwing laat start Sumer in 3800 v.Chr. en valt het rond 2004 v.Chr. in complete chaos. Daarna zullen de Amorieten, een semitisch volk afkomstig van het Arabisch schiereiland, gedurende een half millennium de dienst uitmaken in Mesopotamië met Babylon als hoofdstad. De beroemdste wettekst in de geschiedenis, 'de codex van Hammurabi' is afkomstig van de Amorieten.
Oud-Egypte ontstaat langs de Nijl, de langste rivier ter wereld. De eerste sporen van nederzettingen dateren van 7000 v.Chr., Egypte start officieel in 3300 v.Chr. en stopt in 332 v.Chr., na de verovering door de Macedoniër Alexander de Grote.
De wieg van onze beschaving lag op verschillende locaties, Mesopotamiê (Irak), de Nijl (Egypte), de Indus (India/Pakistan), de Gele Rivier (China), het Andesgebergte (Chili) en Meso-Amerika (Mexico, Nicaragua). Over Zuidelijk Afrika is minder bekend. De verbanden en de contacten tussen al die beschavingen waren sterker dan je denkt.
De meeste mensen zien die diverse beschavingen los van elkaar. Dat komt door het hokjesdenken dat je op school leert. Dat komt ook door het feit dat men je niet veel vertelt over die oudste beschavingen. De doorsnee geschiedenisleraar weet daar zelf niet zoveel over. Sommige mensen hebben ook liever dat je daar niet veel over weet. Waarom? Omdat er zware politiek-religieuze agenda’s aan vastzitten. Er wordt vandaag, 2000 jaar n.Chr. (!), nog steeds gevochten over een klein stukje God-given (Holy) Land. Mensen zijn bereid om zichzelf en/of andere mensen op te blazen voor religieuze fabeltjes. Wat als je te weten komt dat die fabeltjes niet kloppen en dat jouw vermeende aartsvijanden eigenlijk jouw broeders en neven zijn?
Voor de doorsnee westerling is het nulpunt van de geschiedenis ingesteld op Christus: voor Christus heb je barbaarse heidenen en joden en na Christus heb je de geciviliseerde wereld. In functie van jouw sociale status mag je iets verder terug in de tijd. De betere kringen mogen iets leren over de Romeinen en de Grieken. Een graadje hoger en je leert iets over Babylon, Egypte en Sumer. Een graad hoger hoor je over de 30.000 jaar oude orale tradities die starten in Centraal-Azië, over Afrika en over ‘verdwenen’ en ‘buitenaardse’ invloeden. Het gaat hier niet over onnozele groene of grijze mannetjes. De aarde zelf is relatief jong en de oorsprong van de aarde - en het leven op aarde - is per definitie buitenaards. Hoe hoger je gaat, hoe creatiever en flexibeler tijd wordt, je maakt kennis met geavanceerde concepten zoals dooreen gevlochten draden van tijd en de bekende Droomtijd van de Aboriginals. De Aboriginals, één van de oudste volkeren op aarde, werden niet alleen zwaar mishandeld door het gespuis dat hun land in beslag nam, hun rijke cultuur blijft miskend. Kijk je verder dan het alcohol probleem en de achterstand dat dit volk teistert, dan merk je dat hun oer-filosofie de onze overtreft. Op de allerhoogste kennis-niveaus is tijd een illusie en is er enkel de eeuwigheid van het nu.
Ook al hecht je weinig geloof aan die wilde verhalen, ook al heb je weinig interesse in oude mythes, blijven die verhalen van groot symbolisch belang. Je kent de legende van Atlantis. Plato zou dit denkbeeldige eiland/continent uitgevonden hebben als allegorie over de hubris van de naties. Bekijk hieronder de definitie van hubris. Je zal het gedrag van al onze wereldleiders moeiteloos herkennen. De waarschuwing van Plato is duidelijk, politieke leiders hebben de kwalijke neiging om hun beschaving te kelderen. Einde van de moderne mens in zicht? Met Trump en Gates lijkt dat verzekerd.
Hubris (from ancient Greek ὕβρις) describes a personality quality of extreme or foolish pride or dangerous overconfidence, often in combination with (or synonymous with) arrogance. "Arrogance" comes from the Latin adrogare and it means feeling a right to demand certain attitudes and behaviors from other people, "pretension" which is also associated with it is not synonymous to hubris. According to studies, hubris, arrogance and pretension are related to the need for victory (even if it doesn't always mean winning) instead of reconciliation, such as "friendly" groups might promote
2. Kali Yuga
Moderne mensen zien de geschiedenis als een lineaire progressie. Oude Egyptenaren, Indiërs, Gnostici en Maya’s zagen dit helemaal anders. De kosmologische visie op tijd van de anciens was oneindig veel ruimer dan de onze, zeker niet simplistisch noch lineair, zelfs niet cyclisch, maar eerder spiraalvormig en dynamisch van aard.
We zien onze geschiedenis liever als een opwaartse mars en groot gevecht van de lichtende rede tegen primitief en duister bijgeloof, eindigend in een high-tech apotheose: een safety first, 5G-online, diverse en inclusieve multi-culti samenleving, rijkelijk gespijsd met breaking news, voetbal, vaccins, en AI. Gnostici voorspelden 2000 jaar geleden een ernstige egoïsche/demonische dwaling die zal eindigen in een dystopie.
Volgens de Oude Indiërs zitten we als mensheid op dit ogenblik zwaar in de shit. We zitten namelijk in de duistere Kali Yuga, een tijdperk gekenmerkt door extreme decadentie, ruzie en strijd. De Kali Yuga duurt meer dan 400.000 jaar en is de laatste van 4 grote tijd-seizoenen die samen één Mahayuga of ‘Groot Jaar’ vormen. Zo één groot jaar of ‘Grote Cyclus’ duurt meer dan 4 miljoen jaar. Er zitten 1000 van die grote cycli in één kalpa of dag van Brahma (de schepper god). In de pralaya (ontbinding) of nacht van god die daarop volgt wordt de hele schepping ontbonden, de schepper god incluis. De Big Bang en de Big Crunch ideeën zijn duizenden jaren oud.
In de westerse geheime tradities kent men die 4 tijdperken ook. Men spreekt van het Gouden, Zilveren, Bronzen en Ijzeren Tijdperk. In de alchemie staat het edele metaal goud voor zuivere liefde. Ijzer is niet edel en minder zuiver en staat op de laagste trede. Het wordt gelinkt aan de planeet Mars. Mars is de god van de oorlog. Denk aan het ijzeren kruis of de Eisernes Kreuz, de Duitse oorlogsdecoratie die de nazis als één van hun belangrijke symbolen zouden overnemen. By the way, als de nieuwe katholieke paus in het nieuws komt omdat hij geen gouden, maar een ijzeren kruis draagt, is dat niet zo onschuldig, zeker niet komende van een jezuïet. Het kruis is het religieuze symbool van de christenen. Als de edele gouden versie, symbool van de liefde, door een ijzeren en martiale versie vervangen wordt, dan is dat een knipoog. Liefde vervangen door strijd? Een subtiele hint met betrekking tot zijn affiliatie? De kerk is een big business machine, als je interesse hebt in de ware christelijke leer, bestudeer dan de woestijnvaders.
De eerste Yuga, gouden tijdperk of seizoen is hemels van aard en van heel lange duur. De daaropvolgende seizoenen worden steeds korter en donkerder. In Kali Yuga gaat de tijd psychologisch steeds sneller vooruit en lijken de problemen onoverkomelijk. Is het een ‘slecht’ moment, een straf? Noem het eerder een ‘uitdagende’ of moeilijker episode, een verborgen geschenk. Het hevige alchemistische ‘vuur’ van de Kali Yuga of IJzeren tijdperk werkt vooral zuiverend, maar leuk is anders. Het wordt een pijnlijk moment voor mensen die vasthangen aan plat materialisme, collectieve angst of egoïsme.
Feel the heat? Start-to-meditate.
3. GEM of Grand Egypt Museum: Wat hebben ze hier in godsnaam neergezet?
Over het nieuwe Grote Museum in Caïro zou ik een boek kunnen schrijven. De meest interessante dimensie van dit project is architecturaal. Architectuur is de geheime taal van de hogere sferen. Waarom denk je dat al die Egyptische obelisken in ’s werelds publieke (en private) machtscentra zoals Rome, Parijs, Londen, Berlijn en Washington geplant zitten? Waarom zijn gestolen Egyptische artefacten zo gegeerd op de zwarte markt? Bekijk het als een soort acupunctuur, maar dan toegepast op de energiebanen van de aarde. Het maakt niet uit of dat dit echt werkt, het zegt vooral iets over de mentaliteit van de mensen die hierin geloven. Grote leiders zijn erdoor geobsedeerd en houden van faraonische werken. Wat denk je dat de Parijse “Pyramide du Louvre” en de “Très Grande Bibliothèque” (d’Alexandrie/Egypte) betekenen?
Maar nu even terug naar dit nieuwe museum in Caïro. Aan de ene kant heb je de die mysterieuze piramides die helemaal geen graven zijn, maar een soort time capsules met een belangrijke boodschap voor degenen die de taal van de harmonie, de geografie, de geometrie en de astronomie begrijpen, aan de andere kant dat bizarre nieuwe gebouw dat wel de antipool van de piramides lijkt. The building is shaped like a chamfered triangle in plan. It sits on a site two kilometers west of the pyramids, near a motorway interchange. The building's north and south walls line up directly with the Great Pyramid of Khufu and the Pyramid of Menkaure. Dit is veelzeggend als je iets weet over geometrie. Ik heb het museumgebouw bezocht, het deed me denken aan een Chinees mega-treinstation. Dit gebouw weerspiegelt onze tijdsgeest op perfecte wijze. Het beste wedstrijd ontwerp voor dit museum was een volledig onzichtbare en ondergrondse constructie met licht-putten. Het kwam van een grote architect die begrepen had dat de enige juiste houding die je naast de piramides kon aannemen er één was van totale nederigheid. Maar helaas, de cultuurbarbaren en de parvenu’s die vandaag aan de touwtjes trekken hebben ervoor gekozen om een agressief, arrogant, asymmetrisch en afgrijselijk mes in de rug van dit werelderfgoed te planten.
Anti-geomantie, een bewuste of onbewuste vorm van zwarte magie. Vergeefs, want de onbeschrijfelijke schoonheid, het onzichtbare licht en het ultieme geheim waarnaar de Oud-Egyptische monumenten duidelijk verwijzen is niet mechanisch, niet energetisch, niet esoterisch, maar onkenbaar, onaantastbaar, doch eeuwig en direct beschikbaar voor wie zijn bubbel doorprikt en hart of ziel wil openstellen.
Als old-school estheet en onverbeterlijk romanticus vind ik dit nieuwe museum een spijtige zaak en een gemiste kans. Ik vind altijd troost in het charmante oude museum aan het Tahrir plein, de bekende plaats waar de volksprotesten zouden plaatsvinden. Vanuit een bepaald perspectief vind ik het ook bijzonder leerrijk en grappig. In wat voor een geweldige show leven wij.
Egypte is vergane glorie en komt niet terug. Alles wat ontstaat zal ooit vergaan.
Net als de verdwenen beschavingen voor haar. Ik verwijs naar de legendes van Lemuria en Atlantis. Ik weet niet of het waar is. Maar als je mooie verhalen over Lemurië wil horen, een tip: vraag het aan de oudere priesters van Tamil Nadu. De oude tempels in het zuiden van India horen bij de mooiste ter wereld. Voor de liefhebbers van Atlantis ook nog dit: de vreemd klinkende naam van de Egyptische schepper god Ptah zou een remnant zijn van de taal van de Atlanten waar hij “Dz-Ptah“ werd genoemd. Zo hoorde ik van het clubje van de Atlanten dat af en toe samenkomt in Cairo. Niet dat ze bepaald fan zijn van Atlantis, net als Plato zien ze dit verhaal als illustratie van de menselijke idiotie. Elke hoogtechnologische beschaving die ten prooi valt aan machtswellust zal zichzelf vernietigen. “Dz-Ptah” zal later taalkundig morfen in Zeus, Jupiter en Deus Pater. Zou Atlantis ooit bestaan hebben zoals de oude Grieken dachten, en zo ja waar zit het dan? Voor de fun zou ik op Antarctica durven gokken, diep onder de ijslaag die max 4 km en gemiddeld 2 km dik is. Dat maakt van Antarctica het hoogste continent ter wereld. De wildste speculaties over Antarctica werden gevoed door de gevierde Amerikaanse poolreiziger admiraal Byrd himself. Alle grootmachten hebben er hun zinnen op gezet, Amerikanen, Russen en ooit nazis (Neuschwabenland). Misschien omdat Antarctica 90% van al het ijs en 70% van ons drinkbaar water bezit?
Antarctica is de plaats waar je volgens een internationaal verdrag niet mag gaan, je wordt gearresteerd als je dat solo probeert met een zeilboot. Maar je mag het koude en onherbergzame 7de continent onder begeleiding bezoeken, tenminste als je een beetje geld hebt. Een cruise vanuit Ushuaia is een once-in-a-lifetime ervaring.
Admiral Byrd during Operation Deep Freeze I (Dec. 1955) - William D. Tribble - Public Domain
The Secret Land : a 1948 American documentary film about a United States Navy expedition code-named "Operation Highjump" to explore Antarctica and to evaluate its potential for military operations in 1946. It won the Oscar for Best Documentary Feature.
For Russia’s church leader, a trip to Antarctica is not just a photo op.
4. De Woestijnvaders
Heilige Sabbas - Woestijnvader
De woestijnvaders liggen aan de basis van de prachtige christelijke meditatieve praktijk. De ontwikkeling van de geest of de ziel loopt volgens hen, conform alle andere grote oosterse tradities zoals Indische yoga en Egyptische inwijdingen, via diverse stadia:
Zuivering of reiniging, de grote kuis (deugd)
Verlichting
Unio of Eenheid met God
Deze vroegste christenen zochten veiligheid en bescherming in de onherbergzame Egyptische woestijn. Zij waren op de vlucht voor de vervolgingen van de christenen, voor de onderdrukking en belastingen van het Romeinse keizerrijk. Zij leefden daar samen met andere outlaws (misdadigers) aan de rand van de maatschappij. Hun leven als kluizenaar in kleine cellen midden in de barre woestijn was hard.
Kan je je een groter contrast inbeelden met het vroegere Egypte?
Na de verovering van Egypte door de Macedoniërs en na de felle brand van de grote bibliotheek van Alexandrië, een gebeurtenis met een belangrijke symbolische betekenis, zal alles snel veranderen. Ook daar zal ‘het nieuwe normaal’ inzetten. In het Oudste Egypte bekleedden de hoogste ingewijden de hoogste publieke ambten. De esoterische kennis was (relatief) vrij toegankelijk in de openbare tempels en bibliotheken. Na de val van Egypte en de grote boekverbranding zal de elite van de geestelijke traditie de luxe tempels verlaten en onderduiken. Waardige erfgenamen van die eeuwige traditie zoals de Essenen en de woestijnvaders, zullen vanaf dan de stilte, de anonimiteit en een veilig onderdak vinden in armoedige gemeenschappen en kleine kluizenaar-cellen.
De leer van de woestijnvaders was net zoals yoga niet theoretisch maar praktisch. De geestelijke leraars werden abba of vader, oude of schone grijsaard genoemd. Er waren ook vrouwelijke amma’s of moeders in die ascetische traditie.
Ik citeer hieronder wat wikipedia zegt over de woestijnvaders:
Zoals Plato wordt de ziel door de woestijnvaders gezien als een samenstelling van een rationeel en een irrationeel deel. In haar natuurlijke toestand wordt de ziel bestuurd door het rationele deel. Door het verval van de schepping na de zondeval en door de bekoringen van de demonen wordt het irrationele deel, dat onder andere de drift en de verlangens bevat, gegrepen door hartstochten die het rationele deel de controle laten verliezen en de mens verleiden tot zonde. Als de zonde vervolgens een gewoonte wordt, spreekt men van een ondeugd.
Het verwerven van de deugden is geen doel op zichzelf, maar maakt de mens in staat tot een relatie met God. Van alle deugden is de liefde de grootste, en die wordt als waardevoller beschouwd dan alle andere waarden. Daarbij gaat het niet om een sentiment, maar om de broederlijke naastenliefde, naar het evangelie-vers: Bemint uw naaste als uzelf.
Zonder liefde verliezen de geestelijke oefeningen elke betekenis. Dat de naastenliefde een moeilijke en grote taak is, wordt nergens onder stoelen of banken gestoken. De woestijnvaders waren er zich wel van bewust dat het moeilijk is om de naaste te beminnen, en dat dat zelfs een soort "dood van het zelf" vereist. [Thomas Merton]
Het leven van de woestijnvaders legde de basis voor het principe dat later vooral bekend werd vanuit de Benedictijnse traditie. Het was een leven van bidden en werken. (ora et labora, dat ook het devies van de alchemisten zou worden).
Ondanks gezamenlijke activiteiten bleef de eenzaamheid van de eigen cel voor de woestijnvaders van levensbelang. In dat verband is een uitspraak van Abba Mozes beroemd geworden:
Blijf in uw cel, en uw cel zal u alles leren
(https://nl.wikipedia.org/wiki/Woestijnvaders#cite_note-Merton-1)
De woestijnvaders hebben de basis van de christelijke meditatieve praktijk gelegd.
Je kan er veel uit leren. De stilte stond bij hen centraal.
Hun boodschap sluit aan bij de tijdloze boodschap van Maät en Amen:
Stilte is een essentieel aspect van meditatie.
Ethiek of deugd is een absolute noodzaak maar ook geen doel op zich.
Ethiek of deugd maakt meditatie of relatie mogelijk. Ze lopen hand in hand.
Liefde is de hoogste deugd. Zonder liefde heeft meditatie geen enkele zin.
Naastenliefde is zeker niet eenvoudig en een soort ‘dood’ (van je oude ‘zelf).
Liefde en meditatie openen beiden de weg naar totale eenheid of ultieme vrijheid.