La Mouche
De vlieg. Hoe zo'n klein insect fungeert als een bijzonder leerrijk beeld. Een Frans fabeltje en een Engelse roman.
Photo by Gabriel Manlake on Unsplash
Een literair intermezzo op basis van het fabeltje: “Le Coche et la Mouche” of “De Koets en de Vlieg” van Jean de La Fontaine, een grote Franse dichter van de 17de eeuw. Hij frequenteerde de mondaine salons en de hoge kringen ten tijde van Louis XIV en was scherp in zijn analyse van het menselijk gedrag. De klassieke Franse literatuur staat boordevol pareltjes van humor en wijsheid (1).
Dit gaat over een vliegje die - zoemend rond de zwoegende paarden en de koetsier van een grote zesspan - denkt dat zij alles alleen bestuurt en eigenhandig vooruit doet gaan. De Franse tekst lees je iets verder in dit stuk; in bijlage vind je een luister-link (2). De 4 slotverzen vormen de conclusie van deze fabel:
En zo zullen sommige mensen, haastig en druk doende,
Zich gretig bemoeien met de zaken :
Ze doen alsof ze erg nodig zijn,
En, overal ongewenst, zouden ze weggejaagd moeten worden.
Dit gedicht inspireerde de Frans uitdrukking ‘la mouche du coche’ die back-seat driver of chauffeur op de achterbank betekent. Je kent dit typetje: de kleine bemoeial, de ongewilde en onwelkome gast, de opdringerige en indringerige persoon die lawaai, last en hinder veroorzaakt, zelf niets doet maar alle eer wil opstrijken voor het werk van anderen. Je bent ze inderdaad liever kwijt dan rijk.
Wat is de link met meditatie? Het is een geweldig goed beeld voor hét centrale thema in spiritualiteit en meditatie: het menselijk ego.
Jean de La Fontaine par Hyacinthe Rigaud - Musée Carnavalet - Domaine Public
“Ordinary people are deluded through ego-fixation,
While practitioners understand the ego to be free from ground and root.”
We bekijken onze vlieg op drie verschillende niveau’s: sociaal, psychologisch en antiek-filosofisch. Wat ik de 3 P’s noem: People, Pop Psychology en Power of Love (3).
People
Ken je irritante ‘vliegen’ in jouw directe omgeving? Paparazzi zijn daar een extreem voorbeeld van, ze zijn niet weg te slaan en tonen je graag van je slechtste kant. Pers & politiek zijn een gematigder voorbeeld. Ze bemoeien zich ook ongevraagd met alles, wijzen iedereen continu met het vingertje maar bakken er zelf niets van: “Wie gelooft die mensen nog?” Ondanks het feit dat er veel belangrijker zaken zijn in het leven dan politiek en de commentaren van de pers, blijven ze de actualiteit en de gesprekken domineren. Ik vind politiek oninteressant en schenk er weinig aandacht aan. Ik vind het bijvoorbeeld niet erg als we in België lang zonder regering zitten. Ik volg de politiek, het is een noodzakelijk kwaad, maar niet op lokaal, eerder op globaal niveau.
“Give me control of a nation’s money and I care not who makes it’s laws.”
Als economist van vorming weet ik dat de controle van het monetaire systeem - zijnde de creatie, de uitgifte en de circulatie van het geld, het bepalen van rente, krediet en wisselkoers - het enige echte beleidsinstrument van een regering is. Al de rest is bijzaak. Een regering zonder eigen munt is nep, een knecht van de internationale financiële markten. Elk groot staatsman wist dat: Caesar, Washington, Jackson, Grant, Lincoln, Johnson, Garfield, Arthur, McKinley, Napoleon, Kennedy en De Gaulle. Wat al die grote leiders gemeen hadden is dat ze fel gevochten hebben voor hun eigen munt en het om die reden hebben moeten bekopen. Meer over de boeiende geschiedenis van ons geld in de volgende musing “Monopoly”. Onze moderne politici zijn dwergen en hebben de enige macht die telde, een eigen munt, al lang uit handen gegeven. Ze zijn de facto gedegradeerd tot een dure, nutteloze en lawaaierige zwerm vliegen. De krijtlijnen van de wereldorde worden door een handvol internationale bankiers en zakenlui uitgezet en slaafs uitgevoerd door een zwerm nationale of dorpspolitici en supranationale bureaucraten: “Ja mijnheer Gates, we moeten in lockdown blijven totdat uw vaccin daar is en we zullen iedereen digitaal moeten registreren en controleren.” Tijd is kostbaar. Verlies geen tijd met de knechten en de chauffeurs op de achterbank, luister direct naar een informele wereldleider zoals Bill Gates als je het wereldplan wil begrijpen, hij vertelt je zonder omwegen waar wij naartoe gaan.
Pop Psychology
De buitenwereld is een spiegel van onze innerlijke wereld. De ‘vliegen’ op psychologisch niveau zijn ‘ongewenste gedachten’. Lach niet alleen met pers & politiek, maar ook met jezelf. Want onze onophoudelijke gedachtestroom bemoeit zich ook ongewild met alles en wijst continu schuldigen aan. Het enige verschil tussen jezelf en pers & politiek is dat je wel in staat bent om schuld te erkennen en je daarvoor te verontschuldigen, een quasi onmogelijke opdracht voor perslui en politici. Ik heb geen excuses gehoord van de pers voor de nodeloze corona paniek die ze hebben gezaaid en de enorme morele en financiële schade die zij hebben veroorzaakt (4). Ik heb ook nog geen excuses gehoord van de politiek voor het debacle met de mondmaskers, een wansmakelijke combinatie van onkunde en corruptie. Integendeel, sommigen kloppen zichzelf op de borst voor de bedenkelijke beslissingen die ze hebben genomen. Nationale ‘spijt’ werd veilig omgeleid naar verontwaardiging over een eeuwenoude koloniale schandvlek en gedelegeerd aan onze brave koning: “Toonde hij in zijn spijt wel voldoende berouw?” zullen de kwatongen vragen. Doorzie dit spel en schenk al die uiterlijke en innerlijke vliegen geen aandacht.
Power of Love
Vliegen vangen bij andere mensen en in je eigen hoofd is niet zo moeilijk. Nu komt het echte werk. Zoals je weet kijken we in meditatie altijd in de spiegel. De oppervlieg, je zal het geraden hebben, dat ben ‘jij’. Of juister uitgedrukt: ‘wie je denkt te zijn’. Het op zich gezond en natuurlijk psychologisch mechanisme dat we ‘ego’ noemen is vanuit een spiritueel oogpunt geen grote vijand, wel een moeilijke hindernis. In meditatie is het ego even belangrijk als een vlieg. Dat begrijpt een ego-mechanisme dat hopeloos naar aandacht snakt en zichzelf heel belangrijk vindt niet zo goed. Het zal zichzelf opblazen en afleiding creëren uit zelfbehoud. In meditatie leer je om die windbuil op een slimme manier te omzeilen. Want ego-bashing of het ego willen ‘overstijgen’ werkt niet. Dat is namelijk een strategie van het ego zelf om buiten schot te blijven. Zelfonderzoek is de sleutel, idealiter in combinatie met een mentor die je op je blinde vlek wijst.
Le Coche et la Mouche
Gravure réalisée par René Gaillard d'après un dessin de Jean-Baptiste Oudry - BnF - Domaine Public
Dans un chemin montant, sablonneux, malaisé,
Et de tous les côtés au Soleil exposé,
Six forts chevaux tiraient un Coche.
Femmes, Moine, vieillards, tout était descendu.
L'attelage suait, soufflait, était rendu.
Une Mouche survient, et des chevaux s'approche ;
Prétend les animer par son bourdonnement ;
Pique l'un, pique l'autre, et pense à tout moment
Qu'elle fait aller la machine,
S'assied sur le timon, sur le nez du Cocher ;
Aussitôt que le char chemine,
Et qu'elle voit les gens marcher,
Elle s'en attribue uniquement la gloire ;
Va, vient, fait l'empressée ; il semble que ce soit
Un Sergent de bataille allant en chaque endroit
Faire avancer ses gens, et hâter la victoire.
La Mouche en ce commun besoin
Se plaint qu'elle agit seule, et qu'elle a tout le soin ;
Qu'aucun n'aide aux chevaux à se tirer d'affaire.
Le Moine disait son Bréviaire ;
Il prenait bien son temps ! une femme chantait ;
C'était bien de chansons qu'alors il s'agissait !
Dame Mouche s'en va chanter à leurs oreilles,
Et fait cent sottises pareilles.
Après bien du travail le Coche arrive au haut.
Respirons maintenant, dit la Mouche aussitôt :
J'ai tant fait que nos gens sont enfin dans la plaine.
Ca, Messieurs les Chevaux, payez-moi de ma peine.
Ainsi certaines gens, faisant les empressés,
S'introduisent dans les affaires :
Ils font partout les nécessaires,
Et, partout importuns, devraient être chassés.
Lord of the Flies
Photo by Amber Kipp on Unsplash
Het ego is even komisch en onbetekenend als de vlieg uit de fabel, als je hem tot zijn ware proporties herleidt. Heb je dat niet door, dan kunnen de gevolgen tragisch zijn.
Lord of the Flies (5) is het het bekende en meermaals verfilmde boek van de Brit William Golding, Nobelprijs literatuur. Time magazine rekent het bij de 100 beste romans voor jongeren en volgens een enquete uit 2016 is dit het derde meest geliefde boek in Engelse scholen. In enkele Amerikaanse scholen werd het boek door de politiek correcte denkpolitie gebannen, zie het als een extra kwaliteitsmerk. Het morele thema van dit boek is de spanning tussen groepsdenken en individualiteit, tussen rationele en emotionele reacties en tussen goed en kwaad.
Een gezond ego is een natuurlijke fase in de psychologische ontwikkeling van elk mens. Een opgeblazen ego echter is out-of-control en leidt tot ernstig pathologisch gedrag. Als je als kleine vlieg een god-complex krijgt dan word je een groot gevaar voor jezelf en de anderen. Sjamanen en oude wijzen hadden een beter begrip van het mechanisme van het kwaad dan vele moderne psychologen, tenminste als je de symboliek van hun oude mythes kan ontcijferen. Duivels en demonen zijn personificaties van een psychologisch mechanisme dat we vandaag beter als een mentaal virus kunnen omschrijven. Een uiterst besmettelijk en dodelijk virus dat grote groepen mensen infecteert en zot maakt.
De Noord-Amerikaanse Algonquin Indianen hebben een prachtig verhaal bedacht voor dat boosaardig virus: Wetiko. Meer hierover in een latere musing.
1. Grafschrift van Jean de La Fontaine (1621 - 1695)
La Fontaine zou zijn geweldig gevoel voor humor en zelfspot doortrekken tot in zijn grafschrift. Daarin vertelt hij dat hij weggegaan is zoals hij gekomen was, en dat hij tussendoor zijn kapitaal en zijn tijd verspild heeft aan slapen en niets doen:
Jean s'en alla comme il était venu,
Mangeant son fonds après son revenu ;
Croyant le bien chose peu nécessaire.
Quant à son temps, bien sçut le dispenser :
Deux parts en fit, dont il souloit passer
L'une à dormir, et l'autre à ne rien faire
2. ‘Le Coche et la Mouche’ voorgelezen door de Franse komiek Louis de Funes
3. Power of Love
Religie, filosofie, spiritualiteit, humanisme of wijsheid van het volk, ze hebben allen de mond vol van ‘de Kracht van de Liefde’. Als je naar het wereldnieuws kijkt vind je er weinig sporen van. Wat betekent liefde in spirituele zin? Geen verliefdheid. Ook niet de grote liefde van een moeder voor haar kind, dat voelen geëvolueerde dieren trouwens ook. Liefde is onvoorwaardelijk en van een andere orde dan het dualisme liefde/haat. Liefde is non-dualistisch, ze brengt je voorbij angst en afgescheidenheid. Meditatie of stil gebed is naar mijn weten één van de beste manieren om dit te ontdekken. Zonder enige afbreuk te willen doen of neer te kijken op het helpen van mensen in nood, een mooie manier om liefde praktisch uit te drukken. Power of Love is een uitdrukking die ik graag gebruik omdat het uitgeholde woord ‘spiritualiteit’ nogal fout of mentaal kan overkomen. Het hoofd is oppervlakkig. Liefde komt uit het hart. Het tegendeel van Power of Love wordt beschreven in punt 5: Love of Power.
4. Erwin Kompanje en Michaela Schippers kritisch over corona-maatregelen
5. ‘Love of Power’ aka ‘Lord of the Flies’
De inversie van de Kracht van de Liefde is de Lust naar Macht, het kwaad zelve dat mensen buiten zichzelf projecteren en personifiëren als de grote demon. De titel ‘Lord of the Flies’ of ‘Heer van de Vliegen’ is de bijnaam van Beëlzebub (*), de Hebreeuwse naam van een Filistijnse god gelinkt aan de god Baal uit Kanaän. Hij wordt als één van de 7 helleprinsen beschouwd, hij is met andere woorden zo goed als de duivel himself.
(*) 2 En Aházia viel door een tralie in zijn opperzaal, die te Samaría was, en werd krank. En hij zond boden en zeide tot hen: Gaat heen, vraagt Baäl-Zebub, den god van Ekron, of ik van deze krankheid 6genezen zal. 3 Maar de engel des HEEREN sprak tot Elía, den Tisbiet: Maak u op, ga op, den boden des konings van Samaría tegemoet, en spreek tot hen: Is het omdat er geen God in Israël is, dat gijlieden heengaat om Baäl-Zebub, den god van Ekron, te vragen? (2 Koningen 1)
Satan en Beelzebub - Original engraving of "The life of Milton” - William Hayley (1745-1820), Jean Pierre Simon (c.1750-1810), Richard Westall (1765-1836)- public domain
6. ‘De Vlieg’ in ere hersteld
De kleine vlieg verdient ons respect. We associëren de vlieg met vuil, rot en stank, maar dit kleine insect overleeft in de moeilijkste omstandigheden en speelt zijn natuurlijke rol. Voor sjamanen is de spirit van de vlieg een boodschapper. De vlieg waarschuwt ons tegen schadelijke invloeden zoals onverschilligheid of toegeven aan maatschappelijke druk. Zij herinnert ons ook aan het feit dat we oogsten wat we zaaien. Wat wij in de wereld zetten krijgen we in overvloed en veelvoud terug, het is bijgevolg wijs om onze woorden en daden te baseren op liefde en goedheid.