Birdh geeft je vleugels / 4
Agustin Fernandez on Unsplash
Birdh geeft je vleugels. Deel 4. Vrijheid of veiligheid? Laat je vleugels niet knippen. Vrijheid is geen verworven recht. Voor vrijheid moet je vechten. Twee tegengestelde krachten die aan je duwen en trekken. Mediteren is simpel maar niet gemakkelijk. Een inleiding tot de metasynthese. Jamais deux sans trois.
Photo by Damir Spanic on Unsplash
Meditatie staat volledig in het teken van vrijheid. Wat is vrijheid? Doen wat je wil? Als je dat letterlijk opvat als “alles kan/mag en alles moet wijken voor mij'“ dan beland je vroeg of laat in de bak. Einde uiterlijke vrijheid. Dat is het niet. Ga ook niet naar het ander extreem van jezelf volledig wegcijferen, zoals “ik moet voor alles wijken”. Einde innerlijke vrijheid. Dat is het ook niet. Vrijheid is geen onderwerping. De anderen onderwerpen aan mijn willetje is slavernij. Capituleren voor de wil van anderen is evengoed slavernij. Vrijheid is gelijkheid en vraagt respect voor jezelf en de anderen. Een algemeen aanvaard principe in onze westerse democratie. De geschiedenis bewijst dat vrijheid geen verworven recht is. Voor vrijheid moet je vechten.
Maar wat te denken van volgende vraag?
Vrijheid versus Veiligheid?
“Kiezen we voor vrijheid of veiligheid?” Dit is een vraag die je in deze corona tijden wel vaker gehoord zal hebben. “We staan tussen twee kampen, zorg en economie. We hebben echter geen andere keuze. We moeten levens redden. Gotta do what it takes.”
Werkelijk? Wat zou een groot staatsman daarvan denken?
“They who can give up essential liberty to obtain a little temporary safety deserve neither liberty nor safety..”
Oil on canvas by Joseph Duplessis. National Portrait Gallery, Smithsonian Institution; gift of the Morris and Gwendolyn Cafritz Foundation. (Creative Commons)
“Without freedom of thought, there can be no such thing as wisdom - and no such thing as public liberty without freedom of speech.”
Benjamin Franklin (1) was een politicus van het kaliber dat al eeuwen niet meer bestaat. Hij zou gehakt maken van het huidige crisis beleid dat meer kwaad aanricht dan het kwaad dat het wil bestrijden. Hij wist maar al te goed dat wie kiest voor veiligheid ten koste van vrijheid beiden uiteindelijk zal verliezen. Als echte wetenschapper zou hij de foute wiskundige modellen, vervalste statistieken en anti-wetenschappelijke adviezen in de prullenmand gegooid hebben, als rechtschapen activist zou hij zich niet laten omkopen door de financiële lobby van big Pharma, Bill Gates en het WHO. Als uitgever zou hij de mainstream media een veeg uit de pan geven en de censuur op social media bestrijden. Als wijs politicus zou hij de burgerlijke vrijheden niet aantasten en de economie niet kelderen. Als onderhandelaar voor vrede zou hij niet toelaten dat het volk intern wordt verdeeld en opgeruid. Je vraagt je misschien af wat mijn ideeën over politiek en wetenschap te maken hebben met meditatie? Heel veel. Lees meer in My opinion (2) hieronder.
“Kies je voor vrijheid of veiligheid?” is een vals dilemma (3). Het is een beproefde techniek om mensen te manipuleren. Een ander simplisme van die aard is: “If you’re not with us, you’re against us!” Puur bedrog! Want het is niet het één of het ander, maar het één én het ander. Ik kies beiden, vrijheid + veiligheid, omdat de twee hand in hand gaan.
Ik geloof niet in politiek omdat zij leeft bij gratie van de problemen die zij zelf creëert. Ik geloof wel in mensen. Wat politiek betreft volg ik Plato:
De mensen die de macht absoluut willen hebben mogen die zeker niet krijgen. De mensen die de macht zouden moeten hebben willen ze niet.
Old story.
In meditatie zien we het leven als een spiegel. De drang naar veiligheid die ons natuurlijk verlangen naar vrijheid telkens wil hinderen is in onszelf terug te vinden. De wijsheid-tradities hebben die twee tendenzen vaak gepersonifieerd.
Twee ‘Tegengestelde’ Krachten
Het Grote Gevecht tussen Goed en Kwaad
Thanks to Jan Kopriva for sharing this photo on Unsplash.
De slang is een koelbloedig dier dat op de grond kruipt en slechtziend is. In de christelijke traditie symboliseert de slang het Kwade. In de oosterse tradities is het beeld genuanceerder en is er een link naar de kundalini energie. Maar de slang wordt sowieso geassocieerd met aardse en primaire of ‘lagere’ overlevingsinstincten. Het meest primitieve deel van onze hersenen noemen we het reptielenbrein.
Thanks to Alan Mersom for sharing this photo on Usplash.
De vogel is warmbloedig, vliegt hoog aan de hemel en heeft een goed zicht. De vogel is de tegenpool van de slang. Een typisch symbool voor macht en hoger inzicht. De adelaar, de koning onder de vogels, is een geliefd symbool van wereldse leiders en prijkt op menig wapenschild. De witte duif symboliseert de Heilige Geest. In de esoterische anatomie is ons brein gevleugeld. De vogel staat voor het ‘hogere’ en het Goede.
Als je een slang met een vogel kruist dan krijg je een vliegende draak. Een draak is in westerse tradities een gevaarlijk wezen dat gedood of getemd moet worden. In de oosterse mythologie is de machtige draak eerder een goedaardig wezen. De Mesoamerikaanse religies vereerden de gevederde slang. Alchemisten weten dat je de draak moet ‘aarden’ (terrasser). De draak is een dubbelzinnig symbool.
Photo by Jeff Tumale on Unsplash
“Kies je voor de slang of de vogel?” is terug een vals dilemma. De slang is levenskracht of oerenergie. Energie is net als elektriciteit neutraal, maar niet ongevaarlijk. De slang zorgt ervoor dat je overleeft. Weliswaar op zijn dierlijke en agressieve manier. Maar de slang is geen boze demon. De slang heerst over de gevoelige zone ‘onder de gordel’. Hij zit opgerold aan de basis van de ruggengraat en is verbonden met het brein waar onze vogel nest. Dit boeiende thema zal ik verder uitdiepen in een reeks over de werking van ons brein. De slang veroordelen en doden is het equivalent van het uittrekken van de stekker uit het stopcontact: Game Over.
Je kan de slang ook bekijken als de fundering van je eigen huis. Het eerste verdiep en de zolder zijn niet ‘hoger’ of ‘heiliger’ dan de kelder. Sloop je de kelder of fundering, dan stort het huis in. Geen goed plan. Het onderscheid hoger/lager is functioneel en geen ethisch of moreel waarde-oordeel.
Het ‘Grote Gevecht tussen Goed en Kwaad’ is het proces waarbij een mens zijn lagere of dierlijke driften leert beheersen en zijn hogere emotionele en mentale faculteiten (zoals empathie en rationeel denken) leert ontwikkelen. Het is een moeilijk en moeizaam proces. Het is in dat opzicht dat ‘Jihad’ of Heilige Oorlog begrepen moet worden, het innerlijk gevecht tegen ‘verleiding’ om een beter mens te worden.
Heb je de eerste praktische meditatie oefening al geprobeerd? Heb je al enige ervaring met meditatie? Dan heb je waarschijnlijk al gemerkt dat mediteren niet zo gemakkelijk is als het lijkt. De slang en de vogel zullen trekken en duwen. Zie de slang als de rem en de vogel als het gaspedaal. Mediteren kan in het begin aanvoelen alsof je tegelijk volle gas geeft en hard remt, je staat dan onder hoge spanning. Naarmate je vordert zal je steeds meer relaxen en de pedalen lossen.
In bijlage vind je twee diepzinnige beschouwingen van Blaise Pascal, ongetwijfeld één van de grootste Franse denkers, over contemplatie en zelfconfrontatie (4).
Twee ‘Polaire’ Krachten
Inleiding tot de Meta-synthese
Photo by Alex D'Alessio on Unsplash
“Crush the eggshell of the mind and unfold your wings in the open sky. Destroy the hut of duality and inhabit the expansive mansion of rigpa. There are no other enemies or obstacles to overcome and vanquish. Ignorance, dualistic thinking, is the great demon obstructing your path. Slay it right now and be free.”
De drang naar veiligheid (de slang) en het verlangen naar vrijheid (de vogel) zijn geen tegengestelde maar complementaire krachten. Het zijn twee polen van éénzelfde magneet, een relatie die de Chinezen met het schitterende yin/yang concept duiden.
In meditatie ontwikkel je wat ik een ‘meta-visie’ noem. Tegenstellingen worden polen en je herkent de onderliggende eenheid. Door recul of afstand te nemen (de betekenis van ‘meta’ als voorvoegsel) zie je het ganse speelveld vanuit een hoger en ruimer perspectief. Dan besef je dat er twee kampen nodig zijn om een spanningsveld te creëren en het spel te kunnen spelen. Dat behoedt je voor zwart-wit denken, de demon die je moet verslaan.
Meta-synthese (5) betekent dat wat je vanuit een hoger perspectief ziet integreert in plaats van te verwerpen. De taal van de psychologie is subtieler dan de misbegrepen oorlogstaal van de oude tradities. Je zegt toch niet dat je het kind in jezelf ‘overwonnen’ of ‘gedood’ hebt? Het kind heb je op natuurlijke wijze ontgroeid maar zit nog steeds in je. En je hebt het (al of niet succesvol) geïntegreerd.
Meta-synthese is een ander woord voor meditatie. In meditatie gaan we het denken overstijgen maar niet verwerpen. We gaan het kaderen in een groter geheel. Mediteren is niet anti-denken. In feite zal het jouw denkvermogen boosten.
Als je iemand hoort spreken van ‘stoppen met denken’ of ‘het ego doden’ … “Run away!” Oorlogsretoriek is een kenmerk van oplichters en verwarde mensen.
Vrij als een Vogel?
Hoe moeten we vrijheid definiëren in het kader van meditatie? We hebben twee vleugels gekregen. Die heb ik eerder gedefinieerd als onze twee trouwe helpers: lichaam en geest. Het zijn goede helpers, maar slechte meesters. Zorg dat zij voor jou werken en niet omgekeerd. Laat je niet leiden door blind materialisme of idealisme. Vrijheid begint met controle over je lichaam-geest, niet over anderen of externe omstandigheden.
Photo by DESIGNECOLOGIST on Unsplash
Teveel nadruk op de twee polen (lichaam & geest of slang & vogel) kan droog en technisch overkomen. Dat geeft de verkeerde indruk dat mediteren een cerebrale of energetische activiteit is. Ik ben met mediteren begonnen op basis van een “coup de coeur”. Een heel nieuwe wereld die zich openbaarde. Een lichtend vuur. Dat is eerder zoiets als ‘liefde op het eerste gezicht’. Als je verliefd bent, zie je dat dan als een karwei? Moet je moeite doen om aan jouw grote liefde te denken of om bij hem/haar te zijn?
De derde en belangrijkste factor zit in het centrum van het lichaam-geest combo, de plaats waar de twee polen (hoofd en onderbuik) samenkomen: het hart. Mediteren of bidden vanuit het hart (zoals de soefis en de christenen) is spontaan en moeiteloos.
Onze heersende cultuur klampt zich vast aan het idee dat materieel of spiritueel succes een ‘opwaartse’ weg is. Ascension, opvaren, opstijgen, het opklimmen van de corporate hiërarchie, de top bereiken, een ster worden. Dat is fout en brengt je off-center of uit balans. Het leven is een roller-coaster die je naar boven en naar beneden brengt, maar de ware kern of essentie is het centrum. Mediteren brengt je terug in het hartcentrum.
De ultieme vrijheid is geen vrijheid voor maar van de dynamiek die we ‘zelf’ noemen.
It’s a love story! (to be continued)
1. Benjamin Franklin (1706–1790)
Benjamin Franklin was een veelzijdig genie en larger than life: First American, Beloved Founding Father, Vrijmetselaar, uitgever, activist, uitvinder, wetenschapper, sportman, politicus en diplomaat. Zijn biografie is onwaarschijnlijk. Hij schreef mee aan de Amerikaanse Declaration of Independence en Constitution. Hij onderhandelde in 1873 het verdrag van Parijs dat een einde stelde aan de Revolutionary War.
Over ‘zelfkennis’ had Benjamin Franklin de volgende wijze woorden:
“There are three things extremely hard: steel, a diamond, and to know one’s self.”
2. My opinion
Waarom praten over politiek en wetenschap? Wat is de link met meditatie?
Ten eerste is mijn stijl bewust polemisch en provocatief om mensen wakker te schudden. Ik doe het niet omwille van de controverse, maar om aan te zetten tot kritisch denken. In één van mijn eerste musing heb ik met de lezer de ‘Let’s agree to disagree' afspraak gemaakt. Dat betekent dat geciviliseerde mensen van mening mogen verschillen, met behoud van respect voor de ander. In het oude India en de middeleeuwen bestond er een bloeiende traditie van spiritueel debatteren. In traditionele kloosters doen ze het nog sporadisch. Twee monniken of kampen staan tegenover mekaar en argumenteren hun standpunt. Een goede manier voor de intellectuelen onder ons om hun kennis van de leer of dharma te challengen en te verdiepen. Het is een didactisch spel. Maar iemand persoonlijk aanvallen en de mond willen snoeren omdat hij anders durft denken is een teken van immaturiteit, of van het feit dat je zelf niet recht in je schoenen staat.
Il n’y a que la vérité qui blesse.
Ten tweede pleit ik voor een engagement in de wereld, niet voor een vlucht uit de werkelijkheid. Mediteren maakt je niet apathisch noch wereldvreemd maar juist veel alerter. Politiek, sociaal en wetenschappelijk doorzicht is een goede barometer van je slaagkansen in meditatie. Een belangrijke kwaliteit die verwacht wordt van iemand die leert mediteren is kritisch denken of een goed onderscheidingsvermogen*. Heb je de evidente manipulatie en de grove leugens in de uiterlijke wereld niet door, dan wordt het moeilijk om de subtiele innerlijke illusies aan het licht te brengen. De grote figuren uit de meditatieve tradities waren uiterst kritisch voor de maatschappij en hadden een uitgesproken sociaal engagement. Meditatie is allesbehalve een egotrip.
Ten derde is de uiterlijke wereld een perfecte spiegel van de innerlijke wereld. De corona gekte die de hele wereld in haar ban heeft gehad is een prachtige case. Het is een uitvergroting van innerlijke processen die we in meditatie observeren. Het corona verhaal kan je ook symbolisch lezen, ik zal daar later iets over schrijven. In plaats van de ‘fout’ of de ‘verantwoordelijkheid’ en de ‘schuld’ automatisch op anderen te steken, leren we in meditatie de omgekeerde reflex aan. We kijken eerst zelf in de spiegel. De angst en de paranoia die we buiten ons zien, zit ook in onszelf.
Wil je de wereld veranderen? Verander jezelf eerst!
Meditatie geeft je een heel belangrijke sleutel om een positieve bijdrage aan de wereld te leveren. Niet via een uiterlijke maar via een innerlijke revolutie.
Ik zal nog vele musings wijden aan politieke en wetenschappelijke topics die voor ons thema relevant zijn. De grote figuren uit onze geschiedenis beschikten over een schier encyclopedische kennis. Kennis en een gezonde dosis scepsis hebben nog nooit iemand geschaad. Het omgekeerde wel. We kunnen elke dag bijleren.
(*) Onderscheidingsvermogen: Het zwaard is het symbool dat hiervoor gebruikt wordt in de oude spirituele tradities. Meer hierover in de musing “Discriminatie!”.
3. Vals dilemma
Een vals dilemma, valse tweedeling of valse dichotomie (ook wel zwart-witdenken genoemd) is een drogreden of denkfout waarbij twee alternatieven voorgesteld worden als de enige mogelijkheden, terwijl er in werkelijkheid nog andere zijn. (Bron: wikipedia)
4. Blaise Pascal (1623-1662)
Blaise Pascal was één van de grootste Franse denkers: hoogbegaafd kind, wiskundige, fysicus, uitvinder van de rekenmachine, schrijver, theoloog, verdediger van de wetenschappelijke methode Hij is jong gestorven, op 39-jarige leeftijd.
Hieronder twee relevante citaten van Pascal. Het eerste over het kapitale belang van contemplatie of meditatie. Volgens hem zijn alle problemen van de mensheid te wijten aan het feit dat ze niet alleen en in alle rust op een kamer kunnen blijven zitten.
Het tweede citaat zegt dat het niet evident is om jezelf in de spiegel te zien. Je wordt er geconfronteerd met minder fraaie beelden en pijnlijke indrukken. Het moeilijkste is de confrontatie met de innerlijk leegte.
Velen denken dat mediteren een soort navelstaren is. Een uiterst egoïstische bezigheid want je bent enkel met jezelf bezig. Niets is minder waar. Pascal merkt fijntjes op dat het net de mensen die vol van zichzelf zijn die deze weinig flatterende zelfconfrontatie angstvallig uit de weg zullen gaan. Zij zoeken liever bevestiging in de buitenwereld.
Pareltjes van wijsheid. Meer op deze Franse web site: Les Pensées de Pascal
“Tout le malheur des hommes vient d’une seule chose, qui est de ne savoir pas demeurer en repos dans une chambre.”
Collection Palais de Versailles / CC BY (https://creativecommons.org/licenses/by/3.0)
“L’homme qui n’aime que soi ne hait rien tant que d’être seul avec soi. Il ne recherche rien que pour soi, et ne fuit rien tant que soi ; parce que quand il se voit, il ne se voit pas tel qu’il se désire, et qu’il trouve en soi-même un amas de misères inévitables, et un vide de biens réels et solides qu’il est incapable de remplir.”
5. Metasynthese
De term is bedacht door een vriend zaliger. Hij was arts en mysticus.