Birdh geeft je vleugels / 3
Agustin Fernandez on Unsplash
Vleugels deel 3. Drie verschillende formules op het menu. Van gemakkelijk tot grensverleggend. Kies je voor de blauwe, rode of zwarte piste?Dream, dare and do.
Heb je een grote leerhonger? Het meditatie menu is uitgebreid en je komt zeker aan je trekken. De tradities hebben tienduizenden technieken ontwikkeld. Ik heb eerder 3 aspecten van meditatie uitgelicht: (a) het lichaam verzorgen (b) onze geest vrijmaken en (c) een ‘special’ (de grote verrassing). Voor elk aspect bied ik een formule aan:
Helen (lichaam: kracht, uithouding, soepelheid, evenwicht, techniek)
Transformeren (geest: dromen, durven en doen)
Ontwaken (ontdekken: go with the flow)
Tijdens een sessie zal ik meestal de nadruk leggen op één van die formules. Je kan die zien als drie opeenvolgende stadia, niveaus of wegen die je kan doorlopen. Het is ook mogelijk om de drie paden simultaan te bewandelen.
Tradities hanteren vaak een variante van deze drie gradaties. Zoals sutra, tantra en mahamudra bijvoorbeeld. Het onderscheid tussen laag, middelbaar en hoger onderwijs. Deze graden zijn conceptueel en arbitrair, het is zoals het beschrijven van een berg of de lucht in ‘delen’. Deze graden houden ook geen waardeoordeel in, de 3de graad maakt je niet ‘superieur’ ten opzichte van iemand in de 1ste graad. In onze maatschappij denken we soms dat een ‘hoger’ diploma recht geeft om op anderen neer te kijken. In meditatie geldt het omgekeerde principe: hoe hoger je klimt, hoe meer je anderen dient.Valse leraren herken je aan het feit dat ze graag gediend worden. Als je zo iemand tegenkomt zeg je best: Ciao!
Photo by Nicolai Berntsen on Unsplash
Leren mediteren is pas- en maatwerk. Ik start altijd met een diep gesprek om te peilen naar jouw persoonlijke situatie en interesse. Wil je vooral lichamelijk werken of eerder geestelijk? Ben je geïnteresseerd in verlossing en non-dualisme? In gebed en overgave? Ben je een doener, een gevoelsmens of een denker? Afhankelijk van jouw niveau, ervaring, stijl of voorkeur zal ik een aangepast traject of leerplan voorstellen.
Ik zal je net zoals een skileraar of berggids naar een groene, blauwe, rode of zwarte skipiste brengen. Hou je niet van afgebakende pistes, dan gaan we ‘hors piste’. Durf je extreem gaan dan dropt een helikopter je op een steile bergtop. De berggids kan je overal naartoe nemen mits je voldoende basis hebt, en steeds met inachtname van het principe ‘safety first’ (1) .
1. Helen
Blauwe piste (beginner)
Helen legt de fundering voor meditatie. We mediteren vanuit en niet tegen ons lichaam. Idem voor onze mind. We zorgen voor “een gezonde geest in een gezond lichaam”.
Mens sana in corpore sano
Sporters en opvoeders weten dat een regelmatige fysieke activiteit het algemeen mentaal en psychologisch welzijn bevordert. Dat is wat yoga en mindfulness in de eerste plaats beogen.
Yoga maakt het lichaam rustig, sterk, soepel, fit en gezond via houdingen en ademwerk. Moderne yoga is meestal gericht op asana & pranayama. Dat zijn twee onderdelen van het achtvoudig pad van yoga. Dat is slechts het tipje van de ijsberg want yoga is een full option praktijk die je leidt tot de ultieme bevrijding.
Mindfulness leert je om simpelweg aanwezig te zijn, kalm te blijven en in het heden te leven. Dit geeft je de nodige stabiliteit als je leert mediteren.
Natuurwandelen is een goed alternatief. De natuur is de beste dokter. Jezelf in bochten wringen, op je kop gaan staan of een zwaar trainingskamp volgen is geen noodzaak, je doet het omdat je het graag wil doen. Er zijn geen betere technieken, de beste techniek is deze die je graag doet en waardoor je goed in je vel zit. De essentie is doen.
Winston Churchill is 90 jaar geworden. Toen men hem vroeg wat zijn geheim voor een lang leven was, hij was immers een zware sigarenroker, antwoordde hij:
No Sports! No Sports!
Als je geestesrust continu wordt verstoord door zware relationele conflicten, emoties en gedachten, dan wordt mediteren best lastig. We temmen dan eerst de van de hak op de tak springende monkey mind en helen onze emotionele wonden. Helen stabiliseert en kalmeert de geest.
Yoga en mindfulness zijn, net als wellness en fitness, ondertussen uitgegroeid zijn tot een heuse industrie. Het gunstig en kalmerend effect dat ze hebben op lichaam en geest is in de wijsheidstradities meegenomen, maar geen doel op zich. Ze bereiden je voor op meer. Draag zorg voor je lichaam maar vergeet vooral niet dat het sterfelijk is. De garantie voor dit vehikel bedraagt max. 100 jaar, mits goed onderhoud. Ik kijk niet neer op ‘fit & gezond’, ik kan het alleen maar aanbevelen. Als je yoga of mindfulness vaardig beoefent, dan zal jouw meditatie er zeer wel bij varen. Blijven doen dus!
Digital scan of original poster owned by wartimeposters.co.uk. This work created by the United Kingdom Government is in the public domain.
“... make use of this illusory body which you have temporarily borrowed from the four elements”
Heling leunt sterk aan bij fysiologie. Hoe meer je weet over de natuurlijke werking van het lichaam-geest combo, hoe beter. Recent hersenonderzoek verschaft ons steeds meer inzicht in het proces meditatie. De esoterische anatomie onthult nog veel meer geheimen. In de millenaire tradities vind je een schat aan geneeskundig inzicht. De Indische Ayurveda en de Chinese acupunctuur zijn schitterende systemen.
In new age kringen vind je vandaag ook allerlei ‘healing’ modaliteiten, zoals chakra healing en zelfs chakra removal. Geen idee waar dit vandaan komt. Wees daar voorzichtig mee. Ik werk persoonlijk niet graag met dingen die ik zelf niet ken, zie of aanvoel.
Het basisprincipe van helen of genezen is dat het lichaam ontzettend wijs en weerbaar is. Het streeft altijd naar een dynamisch evenwicht en herstelt zichzelf. We noemen dit ‘homeostase’. Het is verstandig om dit natuurlijk genezingsproces zo weinig mogelijk te hinderen of te blokkeren.
Helen betekent niet alleen fysiek maar ook emotioneel en mentaal genezen. Lichaam en geest vormen één ondeelbaar geheel. Het heeft ook te maken met psychologie. De oude tradities hebben een rijk arsenaal aan methodes ontwikkeld om je te helpen omgaan met innerlijke pijn en diepe trauma’s. Diverse vormen van psychotherapie hebben zich hierop geïnspireerd en hebben in dit stadium zeker hun plaats. Laten we niet vergeten dat onze ‘moderne’ psychologie veel kennis en termen aan de Griekse oudheid heeft ontleend. Een klassieke opvoeding Latijn-Grieks heeft zo zijn voordelen. Het helen van je psyche of ziel met de hulp van een goede therapeut kan wonderen doen.
Sjamanen hebben mij geleerd dat een ‘heler’ niemand werkelijk geneest. Een ware dokter of authentieke sjamaan zal nooit claimen dat ‘hij/zij’ iets doet. Zoiets durven beweren zou je bovendien afhankelijk maken van hem/haar en druist in tegen zijn/haar ethiek. Hij/zij gaat vooral uit de weg, wetende dat ‘iets’ veel groter en intelligenter dan hem/haar het echte werk doet. Hoe je dit ‘iets’ wil benoemen is voor een zieledokter of sjamaan totaal onbelangrijk.
De dokter wikkelt de wonde, maar de natuur (of god) geneest.
Een sjamaan heeft geen oordeel over jou. Hij ziet jouw probleem niet als een een stoornis, maar als een belangrijke boodschapper. Hij bekijkt je niet als een ‘patiënt’ dat je volgens een ‘systeem’ of een ‘protocol’ moet behandelen en hij probeert je ook niet te ‘fiksen’. Hij ‘mediceert’ je niet. Het enige dat hij doet is iemand terug in zijn eigen kracht en verantwoordelijkheid brengen, zodat die zichzelf kan genezen. Hij helpt je jezelf genezen. Een ware healer maakt je vrij. Dat is zijn eed.
Dit oeroude gezondheidsmodel van de traditionele sjamanen, alsook van de latere leerlingen van Sushruta, Zhang Zhongjing en Hippocrates, staat haaks op de huidige tendens om steeds meer fysische, psychische en sociale stoornissen uit te vinden die je nadien moet medicaliseren (2). Voor een natuurarts ben je in of uit balans, de vele symptomen zijn van ondergeschikt belang, je moet het evenwicht herstellen
Onder ‘helen’ kan je ook het volgende categoriseren: alles wat te maken heeft met zelfhulp, zelfheling, zelfverbetering, zelfontplooiing of zelfontwikkeling. De kern is:
Je bent zelf verantwoordelijk voor je gezondheid.
Jouw eigen lichaam stuurt je ondubbelzinnige signalen. Geef je jouw gezondheid uit handen aan ‘experts’ allerhande, of erger nog aan de staat, dan ben je gezien.
Samenvattend, in ‘helen’ gaan we voor het goed gevoel van een goede gezondheid. Als je fysiek en geestelijk eens goed wil ontgiften of detoxen, dan zal ik je heel wat tips geven. Een ontstpannen lichaam. een kalme geest en een evenwichtige persoonlijkheid zijn een goede en stevige basis om te starten met meditatie. Take care.
2. Transformeren
Rode piste (gemiddeld)
Transformeren volgt op helen. Hier streven we naar dieper inzicht, geluk en zingeving. Wat is de mening van dit leven? Of welke mening wil ik er aan geven? Wat is mijn motivatie? Wat is mijn diepste wens? Je bent op zoek naar inspiratie. Misschien heb je het in de wereld gemaakt. Je hebt alles bereikt wat een mens dromen kan. En dan? What’s the next step? Je bent je waarschijnlijk heel goed bewust van de realiteit van het lijden rondom je. Hoe kan ik gelukkig zijn als er zoveel lijden en onrecht is in de wereld? Wellicht koester je hogere aspiraties zoals een maatschappelijke contributie of een sociaal engagement. Je ontwikkelt positieve kwaliteiten zoals vrijgevigheid, begrip en mededogen. Maar zelfs met de meest positieve attitude vind je geen blijvende vrede. Geluk ontglipt ons steeds omdat we niet altijd hebben wat we willen of omdat we verliezen wat we hebben. Alles is vergankelijk, we gaan allemaal dood. Bestaat er zoiets als eeuwige vrede en grenzeloos geluk?
De rode piste ‘transformeren’ is uitdagend. We gaan terug dromen, durven onze diepste overtuigingen in vraag stellen en contempleren de dood.
Hier scheiden de wegen met de conventionele psychologie. Dat komt omdat de sector van de mentale gezondheid gebaseerd is op het zelf. De wijsheidstradities suggereren dat het zelf - dat wij oh zo belangrijk vinden - een pijnlijke illusie is. De identificatie met dat zelf is de wortel van al onze problemen. Psychologie sleutelt aan een beter zelf. Spiritualiteit wil het overstijgen. Het verschil is immens. Maar aangezien heel wat vooruitstrevende psychologen, cognitieve wetenschappers en academici goed vertrouwd zijn met meditatie, is er eerder sprake van een vruchtbare samenwerking dan van een grote kloof tussen psychologie en traditionele wijsheid.
De tradities hebben doorheen de geschiedenis diverse strategieën ontwikkeld om de mens te bevrijden van zijn (voor hem en de wereld nefaste) zelf-obsessie:
ascetisme: jezelf overstijgen door de wereld te verzaken en in armoede te leven
altruïsme: jezelf overstijgen door te leven voor de anderen (of voor god)
tantrisme: jezelf bypassen via symbolen die inwerken op het onbewuste
non-dualisme: de radicale deconstructie van de mythe van het zelf
Optie 1 en 2, leven als een kluizenaar, bedelende monnik of missionaris, zijn niet evident meer in onze ultra-materialistische en ultra-individualistische maatschappij. Optie 3 en 4 zijn beter geschikt voor wereldse en egoïstische mensen.
“Luminosity is the nature of one’s mind
That aeons of confusion cannot darken.”
Photo by Noah Buscher on Unsplash
“De filosofie van de laatste tweeënhalf duizend jaar is niets dan een voetnoot bij Plato.”
Transformeren leidt automatisch tot zelfonderzoek. Niet uit narcisme of egoïsme maar net omgekeerd, vanuit het feit dat je al die ego-spelletjes stilaan beu begint te worden. In-zicht in het zelf raakt de kern van filosofie (3) in de oorspronkelijke en klassieke betekenis van dit woord: “liefde voor wijsheid”. Wijsheid is zelfkennis.
Als meditatie mentor hecht ik groot belang aan het voeren van filosofische gesprekken. Het format dat ik hiervoor gebruik is die van het gesprek tussen twee vrienden. In de tuin, het salon of in de keuken en met een goede tas koffie of thee. Ik adviseer niemand om blindelings en zonder enige filosofische context in stille meditatie te duiken.
De boeddhisten spreken van View, Meditation and Action/Conduct. View of visie is belangrijker dan meditatie. Het is pas met de juiste visie dat je juist kan mediteren. En als je juist mediteert volgen hier automatisch de juiste handelingen (of het juiste gedrag) uit. De start is een wonderlijke visie die je in meditatie steeds vaker gaat herhalen of stabiliseren en die je vervolgens in je dagelijkse leven gaat integreren.
When I hear it I forget it
When I see it I remember it
When I do it I know it
Dit chinees spreekwoord geeft ons de goede raad om al de mooie theorie die we tot nu verzameld hebben daadwerkelijk om te zetten in de praktijk. Zo komen we bij de volgende fase.
3. Ontwaken
Zwarte piste (gevorderd)
Ontwaken is zelfrealisatie of zelfverwerkelijking. Het cognitieve aspect hebben we geparkeerd in de vorige fase. Geen speculatie meer. Dit betekent niet dat we niet meer mogen denken, gedachten mogen vrij komen en gaan. Wat hiermee wordt bedoeld is dat we een duidelijk onderscheid kunnen maken tussen denken en zuiver gewaarzijn.
“It is certain that, without being just an empty and blank nothingness, the self-aware wisdom is surely primordially cognizant. This self-existing natural cognizance is like the sun.”
Photo by David Monje on Unsplash
“Let silence take you to the core of life.”
Hier ligt de nadruk op direct ervaren en meditatie. Directe paden zoals advaita, zen en dzogchen starten meteen op dit punt. Het hoogste onderricht gebeurt in stilte. Veel meer kan ik daar niet over vertellen. See you in silence.
1. Safety First!
Waarom ‘safety’? Op zich is mediteren toch gezond en ongevaarlijk? Ja, maar …
Niet elk pad of elke techniek is voor iedereen geschikt. Bepaalde technieken (kundalini, tantrische rituelen rond innerlijke demonen), ideeën (esoterisme, nihilisme en neo-advaita) en hallucinogene middelen kunnen heel destabiliserend werken. Het is geen toeval dat de tradities bepaalde technieken als ‘geheim’ beschouwden. Dat is voor je eigen veiligheid, net zoals men aan onervaren skiërs afraadt om zich hors piste te wagen. Safety betekent hier dat je de risico’s van het terrein kent, dat jouw eigen vaardigheden juist leert inschatten en dat je de voor jou geschikte piste of gids kiest.
Het kan vooral gevaarlijk worden als je de ‘spirituele toer’ opgaat. In de zin dat je sterk geëngageerd bent en/of sterke ervaringen krijgt. Ervaringen kunnen je afleiden van de essentie. Niet alle ‘spirituele’ boodschappen of entiteiten zijn bona fide, er zijn heel wat valse teachings en ernstige dwalingen in omloop. En zelfs binnen authentieke tradities hebben niet alle goeroes of groepen een goede reputatie. Heb je twijfels? Wil je voor jezelf, een kennis, vriend of familielid weten of een bepaalde richting wel ‘safe’ is? Ik kan hierover adviseren. Er bestaan eenvoudige manieren om dit te achterhalen.
2. Medicalisering van psychosociale problemen
Klinisch psycholoog en hoogleraar aan de Universiteit van Gent Paul Verhaeghe toont in dit artikel aan hoe de medicalisering en het denken in stoornissen een verborgen manier van disciplinering inhoudt. Zijn boeken (Normaliteit, Intimiteit, Autoriteit) zijn aanraders.
Hier een bewerkte versie van bovengenoemd artikel door psychologe Gerie Hermans. Extra: klik deze link voor de lezing Responsabilisering of Disciplinering van Verhaeghe.
Film tip voor degenen die interesse hebben in entheogene middelen: The Last Shaman
James Freeman in Raz Degan’s documentary, “The Last Shaman.”Credit...Raz Degan Peace Productions/Abramorama
3. De filosofie is dood, leve de misosofie!
Na Plato gaat de filosofie bergaf omdat zij elke voeling met de eeuwige traditie of de oude mysteriën verliest. Die universele kennis gaat terug tot het oude Egypte, centraal Azië en het oude India. Filosofen zoals Pythagoras, Heraclitus, Parmenides en Socrates waren ingewijden. Het grote licht of de hogere kennis die je in de archaïsche periode van Griekenland vindt, zal vanaf haar klassieke periode steeds meer bedekt worden door dialectiek, sofisme, rationalisme en humanisme.
Na Plato zal de moderne filosofie louter intellectueel en steeds beperkter worden. Zij begrijpt het essentiële verschil niet tussen gnosis en denken, of tussen wat de Oudgriekse en orthodoxe tradities metanoia en dianoia noemden. Er zijn altijd uitzonderingen zoals Plotinus.
De directe kennis die in meditatie wordt onthuld is een revelatie, zij is ogenblikkelijk en compleet. In tegenstelling tot intellectuele kennis die je moeizaam en in stapjes opbouwt. Dit is geen anti-intellectuele houding die je in pseudo-spirituele kringen vaak gaat horen, maar een pro-intellectueel pleidooi om de limieten van het denken te erkennen. Denken is een fantastische tool maar een bijzonder slechte meester.
De postmodernisten en de constructivisten zijn het noorden volledig kwijtgeraakt, dit noem ik geen filosofie meer, maar misosofie. Wordt vervolgd.
4. De psychologisering van spiritualiteit
Spiritualiteit willen herleiden tot één of andere vorm van psychotherapie of coaching is een typische reductionistische tendens binnen de new age en de self help industrie. Het is een gevolg van het bovengenoemde postmoderne intellectualisme. Een afbraak van het rationeel denken dat gepaard gaat met extreme vormen van subjectivisme en relativisme.
Spiritualiteit (zelfinzicht) begint in feite waar psychologie (zelfontwikkeling) eindigt. Binnen de spirituele tradities is onze verkeerde identificatie met het ‘zelvend mechanisme’ dat we ego hebben genoemd net de bron van alle lijden. Er is een tijd om te werken aan het zelf en er is een tijd om het zelf te challengen. Blijven sleutelen aan het ego hindert en blokkeert het spirituele proces.