Two Birds (1)
Photo by Erin Minuskin on Unsplash
Two Birds sitting on a Tree : Ken je dit oud-Indisch gedicht? Twee vogels zitten in een boom, de ene eet van de vruchten, de andere kijkt toe.
Het poëtisch beeld van die ‘twee vogels’ vind je terug in de oudste spirituele geschriften van de mensheid: de Veda’s en de Upanishads (1). Die teksten zijn 3 tot 4000 jaar oud.
Opmerkelijk als je weet dat deze bekende allegorie Advaita Vedanta in een notendop is, de non-duale school en de hoogste trap van de oud-Indische filosofie, een stroming die grote geesten altijd wist te boeien en vandaag meer dan ooit actueel is.
Hieronder vind je een Engelse vertaling van de originele Sanskriet verzen:
“Two birds associated together, and mutual friends, take refuge in the same tree; one of them eats the sweet fig; the other abstaining from food, merely looks on.”
“Two identical birds that are eternal companions perch on the very same tree. One eats the fruits with many tastes while the other just looks on ... ”
Waarom haal ik dit poëtisch beeld aan? Omdat het in zijn schitterende eenvoud de tijdloze essentie van meditatie samenvat. Poëzie is beter dan proza als je iets over meditatie wil zeggen. Een beeld zegt meer dan duizend woorden. En hoe minder woorden je aan meditatie vuil maakt, hoe beter. Want te veel uitleg of instructies kunnen je lichaam en je geest bezwaren. Dat werkt beperkend eerder dan bevrijdend. Terwijl het beeld van de twee vogels heel natuurlijk, licht, speels, vrij en ongedwongen overkomt. Het is met die ingesteldheid dat je best gaat mediteren. Met alleen maar ernst en discipline reikt meditatie niet ver. Passie is je ware drijfveer. Jouw drive en intentie scheppen een context die belangrijker dan de meditatietechniek die je verkiest. Vandaar de waarde van een klein altaar of ritueel aan het begin en het einde van elke sessie, tenminste als je daar zin in hebt. Welk ritueel doet er niet toe, het schept een sfeer en is een expressie van de waarde die je aan die momenten hecht.
Laat je inspireren door de poëzie van dit beeld. Herlees de verzen, sluit nu je ogen en contempleer het beeld. Wat roept het in je op? Wat voel je? Wat vertelt dit over meditatie? Neem gerust je tijd.
1. Veda’s & Upanishads, ‘s werelds oudste religieuze geschriften
‘Twee vogels’ vind je in de volgende oud-Indische verzen terug:
Rig Veda Samhita 1.164.20-22
Mundaka Upanishad 3.1.1-2,
Svetasvatara Upanishad 4.6-7
a) Veda’s
De Rigveda (ऋग्वेद) is één van de vier oud-Indische Veda’s, verzamelingen van hymnes in het Vedisch Sanskriet. Veda betekent ‘kennis’ en rig betekent ‘lof’, Rigveda vertaalt dus als ‘Lof der Kennis’. Samhita betekent ‘collectie’. De Rigveda telt iets meer dan 10.000 verzen. Men neemt meestal aan dat de Rigveda tussen 3 en 4000 jaar geleden werd gecomponeerd. Op basis van astronomische en topografische referenties denken sommigen dat de Rig Veda veel ouder is, men gewaagt van 6 tot 10.000 jaar of meer. Niet onmogelijk aangezien de Veda’s aanvankelijk een strikt orale traditie waren, de hymnes werden pas later op schrift gezet. Hoe dan ook, de Rigveda is zowel de oudste gekende Sanskriet tekst als de oudste religieuze tekst die vandaag nog in gebruik is. Het oudste boek ter wereld is niet alleen een lofzang ter ere van het leven, je vind er ook discussies over de maatschappij en deugden zoals naastenliefde, de oorsprong van het universum (kosmologie), de ware aard van het goddelijke (theologie), filosofie en metafysica.
De Rigveda is even subliem als miskend. De bucolische thema’s lijken oubollig, primitief en ritualistisch. De verzen zijn onbegrijpelijk als je geen sleutels hebt om de symboliek ervan te doorgronden. Je moet Sanskriet kennen om de pracht van de poëzie en de woordspelingen te kunnen smaken. De academici die deze taal machtig zijn slaan de bal meestal mis omdat ze dit letterlijk lezen. De natuur en de goden zijn krachtige metaforen voor het licht van onze innerlijke ervaring. De Veda’s zijn geen klassieke literaire composities maar ‘revelaties’ (sruti), extatische en dichterlijke expressies van de realisaties van de grote wijzen uit die tijd. Deze vreugdevolle hymnes bezingen de ultieme waarheid van wie je bent en wat deze wereld is. Het is geen ijdele filosofie, geen kinderachtige religie en het gaat niet over de natuur of gefantaseerde goden. De tekst verwijst niet alleen naar de schat die in je eigen directe beleving verborgen ligt, hij onderstreept ook het belang van verantwoordelijkheid, zorg en welzijn voor de anderen, want zolang mensen honger lijden kan er geen sprake zijn van echte spiritualiteit. Geen woorden maar daden.
De poëzie van de Veda’s ademt praktische wijsheid, diep respect voor de natuur en de waardigheid van het menselijk leven. De grote paradox van dit soort heilige teksten is dat je die pas kan begrijpen als je ‘gerealiseerd’ bent. Het belang van die meesterwerken is relatief. Het blijft dode letter tenzij je er levende inspiratie in vindt om een goed mens te zijn en je eigen zoektocht te starten. Investeer je kostbare tijd niet in gesofistikeerde intellectuele speculatie maar in eenvoudige meditatie of contemplatie. Just do it. Niet op mechanische wijze maar met hartstocht, vuur en passie.
b) Upanishads (Vedanta)
De Upanishads zijn een later onderdeel van de Veda’s, geven meer specifiek tekst en uitleg en zijn daarom iets meer toegankelijk. De Veda’s vertolken de hoogste vorm van spiritualiteit en die is louter op directe ervaring en spontane realisatie gebaseerd. Niet iedereen is daar rijp voor. De Upanishads zijn een filosofische vorm van spiritualiteit en ontwikkelen allerlei nieuwe abstracte mentale concepten (Atman, Brahman, Moksha, Maya. Karma) om de visie van de Veda’s ook voor intellectuelen toegankelijk te maken. De Puranas zijn oud-Indische teksten die nog een trapje lager gaan en zijn de religieuze vorm van spiritualiteit, bestemd voor diegenen die niet over de nodige spirituele intuïtie of intellectuele gaven beschikken en zich noodgedwongen moeten baseren op geloof.
De diverse Upanishads vormen samen wat men Vedanta noemt, één van de zes scholen binnen de hindoe filosofie. De Sanskriet term Vedanta betekent letterlijk ‘einde van de kennis’ en figuurlijk ‘culminatie van de Veda’s’.
Advaita Vedanta, de non-duale stroming binnen de hindoe traditie, is daarvan de kers op de taart. Advaita is omwille van een haarscherp inzicht en onverbiddelijke logica al tientallen jaren razend populair in het Westen. Advaita betekent ‘niet-twee’. Het is een radicale verwerping van elk conventioneel dualistisch perspectief en wijst naar de fundamentele eenheid van de werkelijkheid. Non-dualiteit is niet specifiek Indisch, elke authentieke spirituele traditie zal dit hoger inzicht op haar eigen manier verwoorden. Advaita is geen doctrine noch filosofie maar een teaching device, als je het louter intellectueel of dogmatisch benadert heb je er niet veel aan. Een grondige studie van de advaita stellingen is een goed begin. De intellectuele dimensie is echter maar een teaser. De bedoeling is dat je er praktisch mee aan de slag gaat. De non-duale hypothese moet je falsifiëren. Het is een radikale deconstructie van alles wat je dacht te weten. Deze schitterende school trekt weliswaar vooral intellectuelen aan, maar katapulteert ze nadien ver voorbij de grenzen van het menselijk intellect.
Caveat emptor: Advaita is niet voor iedereen geschikt en ook niet zonder gevaar voor je geestelijke gezondheid. Vandaar het belang van een mentor of sparring partner om je begrip van non-dualiteit te challengen.
“Nonduality, the certainty of one and certain impossibility of two, is an example of a minor epiphany that is achieved by some seekers who consider it valuable in and of itself, but who never go on to unleash its full weapon-of-dreamstate-destruction potential.
In the process of waking up in or from the dreamstate, only progress matters, and progress is only made by destroying the false.
The insight of not-two is not an ornament to be hung on the wall, it’s a sledgehammer for destroying illusion, and it’s not until we start swinging it that we see what it can really do.”